LỄ TAM SINH ?

Lễ mặn tam sinh gồm có : một gà , một ngan hoặc cá chép , một miếng thịt lợn hay có thể là chân giò hoặc thủ lợn hay cả con lợn quay , đều được nấu chín , cùng mâm hoặc đĩa xôi , với nậm rượu rót dăm ba chén

Sự kiện : CHẦU VĂN MỘT THỜI VẮNG BÓNG

Hát Chầu Văn gắn liền với tục lên Đồng hay còn gọi thực hành tín ngưỡng Thờ Mẫu của người Việt, có một thời bị hiểu nhầm là mê tín dị đoan, là "tàn dư văn hóa độc hại của chế độ phong kiến".

Theo đó hàng loạt địa điểm thực hành tín ngưỡng, tổ chức Hát Văn bị cấm hoạt động hoặc phá bỏ. Môi trường diễn xướng không còn, các hình thức sinh hoạt cổ truyền của Hát Văn cũng dần biến mất khỏi đời sống xã hội.

Cho đến thập niên cuối thế kỷ XX, khi tín ngưỡng Tứ phủ được phục hồi, hình thức sinh hoạt hầu bóng bắt đầu hồi sinh thì các giá trị đích thực của Hát Văn cổ truyền đã mai một khá nhiều. Phần lớn mọi người chú trọng vào phần Lên Đồng và xem nhẹ phần Hát Văn chỉ như một phần phụ trợ của buổi thực hành tín ngưỡng.

Sự đứt gãy về thời gian và môi trường diễn xướng làm cho Hát Văn cổ truyền dần mai một theo năm tháng. Và, rất nhiều giá trị đã ra đi theo các bậc cung văn cao tuổi. Cũng thêm phần vì tính chất đặc thù của Hát Văn là loại âm nhạc phi văn bản, hệ thống các giá trị nghệ thuật được lưu truyền qua phương thức truyền miệng, truyền ngón nghề trực tiếp. Nếu không có trò theo học thì tất nhiên các giá trị trong người thầy rồi sẽ cùng ông về nơi chín suối.

Hát Văn Thi và Hát Văn Thờ cũng không nằm ngoài thực trạng đó. Lần tổ chức Hát Văn Thi của giới cung văn Việt Nam diễn ra gần nhất cách đây đã được 24 năm, vào năm 1994 tại đền Sòng Vọng phố Tôn Đức Thắng, thành phố Hà Nội.

Năm 2018, Sở Văn Hóa và Thể Thao Hà Nội chỉ đạo Trung tâm Văn hóa Thành phố Hà Nội phối hợp cùng Trung tâm xúc tiến quảng bá di sản văn hóa phi vật thể Việt Nam, Trung tâm âm nhạc truyền thống Thăng Long tổ chức chương trình “ Về Nguồn – Trải nghiệm cùng di sản văn hóa phi vật thể của Hà Nội”. Đây là hoạt động giới thiệu, truyền dạy nhằm giúp cho đông đảo người dân yêu thích, quan tâm tâm tới các loại hình di sản văn hóa phi vật thể tiêu biểu của Hà Nội. Thông qua đó, góp phần khơi dậy ý thức tự hào dân tộc, tình yêu Tổ quốc và trách nhiệm gìn giữ phát huy vốn văn hóa quý báu của cha ông để lại.

Trong khuôn khổ chương trình là số trải nghiệm “Nghệ thuật Hát Chầu Văn”, bộ môn nghệ thuật gắn liền với di sản Văn hóa thực hành Tín ngưỡng thờ Mẫu tam phủ của người Việt, vừa được Unessco vinh danh là di sản văn hóa phi vật thể đại diện cho nhân loại.

Chương trình gồm ba phần chính phần chính là  Tọa Đàm, Truyền Dậy và Thực Hành “ Hát Văn Thi-Một Thời Vang Bóng”

Khách mời của chương trình :

1) Lão nghệ nhân Hoàng Trọng Kha 94 tuổi đến từ Tp Hà Nội.
2) Lão nghệ nhân Nguyễn Văn Tuất 85 tuổi đến từ Tp Hà Nội.
3) Lão nghệ nhân Đinh Công Ru 84 tuổi đến từ Thái Bình.
4) Nghệ nhân Nguyễn Hà Cân -Trưởng pháp văn Phủ Tây Hồ -Tp Hà Nội.
5) Nghệ nhân Hồng Văn Chén – thủ nhang đền cây Quế-Tp Hà Nội.
6) Nghệ nhân Lê Tuấn Việt đến từ Tp Hải Dương.
7) Nghệ nhân Phạm Văn Ty – trưởng pháp văn đền Dâu 64 Hàng Quạt-HN
8) Nghệ nhân Vũ Ngọc Châu Tp Hà Nội
9) Nghệ nhân Lương Trọng Quỳnh.
10 Nghệ nhân Đinh Công Mạnh.
11 Nghệ nhân Xuân Tĩnh.
12 CLB Hát Văn Xứ Đoài
13 CLB Văn Ca Miền Bắc
14 CLB Hát Văn Thăng Long
15 CLB Hát Văn Việt Nam

Chương trình miễn phí tham dự cho các bạn thực hiện theo hướng dẫn sau:

Bước 1: Ấn tham gia sự kiện
Bước 2: Đăng kí vào link :https://goo.gl/forms/3lTPGSmM0m4lfxeI3
Bước 3: Tag tên 3 người bạn cũng muốn tham gia kèm status viết cảm nhận của bạn khi biết đến chương trình.
Bước 4: Chia sẻ sự kiện lên facebook của bạn, để ở chế độ công khai
Bước 5: Đợi tin nhắn xác nhận.
Mọi thông tin hỗ trợ truyền thông xin liện hệ hotline 0915.803.882 (Ms Quyên)

Trích văn Cô Bơ / Tại Đền Lưu Phái

NGHI THỨC HẦU NHÀ TRẦN XƯA ( TRƯỚC 1945 )

NGHI THỨC HẦU NHÀ TRẦN XƯA ( TRƯỚC 1945 )

   
Hưng Đạo Vương Trần Quốc Tuấn hay dân gian vẫn gọi với cái tên quen thuộc mà tôn kính nhớ ơn “Đức Thánh Trần” một danh nhân văn hoá, một nhà quân sự đại tài của nhân loại, một vị thánh trong lòng nhân dân, một đạo chủ của một dòng tín ngưỡng dân gian, tín ngưỡng Đức Thánh Trần. Có biết bao nhà nghiên cứu, nhà sử học, nhà tâm linh học, nhà quân sự đã viết về ông một người con của nước Việt Nam ta có thể nói rằng: " Sinh Vi Lương Tướng, Tử Vi Thần". Sống hông làm tướng khi thác ông làm thần đó là Hưng Đạo Đại Vương, một nhà quân sự, một danh nhân, một vị Thánh đại nhân, đại lễ, đại nghĩa, đại tín, đại dũng, một vị Cha trung trong lòng dân tộc Việt Nam.
       
Nói đến Hưng Đạo Vương cũng là nói đến một dòng tín ngưỡng mang tính saman giáo, một dòng đồng thánh. Thường đồng nhà trần phải do các vị thánh trần triều chon lựa và đánh dấu son hoặc nhắc qua các giấc mộng có người vừa là đồng Tứ phủ lại vừa là đồng Trần gọi là đồng “kiêm tri đôi nước”. Những người này có khả năng áp vong liền chứ không cần phải dùng đến một thanh đồng tứ phủ để dẫn vong. Tôi thường được nghe ông nội kể lại với hình thức hầu đồng trong điện Đức Thánh Trần xưa thường được hầu với một giá duy nhât để tróc tà, và người được các thánh về ngự phải là thanh đồng, thường là thanh đồng sát căn Trần Triều những người này thường là “kiêm tri đôi nước” ( cả Tam-Tứ Phủ), bởi tín ngưỡng Tứ phủ theo các cụ cao nhân kể lại và bản thân tôi cũng trải ngiệm qua các cụ đồng lão thành trước đây thường nói: “tín ngưỡng Tứ phủ chúng ta có thể giao tiếp với cõi âm” quả thật nó được coi như là sứ giả giữa tam cõi mà ở bất cứ điện Mẫu nào các bạn cũng có thể thấy được những người bị áp vong lắc lư quay tròn như không thể điều khiển được vậy. Thực chất của dòng tín ngưỡng Đức Thánh Trần thường là dòng pháp nhiều hơn dòng thanh Đồng. Với truyền thống nho gia nâu đời của ông cha tôi có được nghe ông nội kể rất nhiều về dòng đồng nhà trần tôi xin đưa cho các bạn trình tự một vấn hầu nhà trần sau đây để chúng ta tiện việc tham khảo.
     
Cách đây hơn hai mươi năm tôi các cụ tổ tiên vốn dòng dõi thanh đồng Trần Triều như Cụ Phúc, cụ đồng Thái ( xóm Phúc Hậu Lũng Sơn TTL Tiên Du Bắc Ninh) thường kể tôi nghe về dòng đồng nhà Trần ( đồng thánh ) thường chỉ hầu trừ tà ma và trị các bệnh phụ nữ, hậu sản mà chúng ta gọi là bệnh Phạm Nhan. Trước tiên, khi vào một vấn hầu đồng nhà trần thường phải bày đàn cúng thỉnh.
   
Trình tự khóa lễ thỉnh như sau:
- Sái tịnh đàn tràng
- Cúng phát tấu nghi
- Thỉnh phật
- Tuyên kinh
- Cúng Tam Phủ
- Cúng thỉnh trần triều khoa
- Trịch sai văn Trần triều
- Thỉnh ngũ hổ
- Khao thỉnh chúng sanh
     
Song xuôi mới bắt đầu vào hầu mà chỉ hầu một giá duy nhất, các thanh đồng cũng không mặc quần áo trang phục dườm già như hiện nay, mà thường mặc quần trắng , áo the khăn xếp, đồ vàng mã chỉ gồm có tiền vàng không như hiện nay với đủ thứ ngựa mã thuyền thoi, voi rồng. Hiện nay các thanh đồng hầu thánh thường phải có đủ cung văn đàn, ca, sáo nhị... Nhưng trước đây chỉ dùng những bài kiều hay còn gọi là Trịch Sai được tấu ngâm bởi tiếng thanh la và tiếng trống chiêng, chuông mõ. Một vấn hầu của thời trước 1945 đối với thanh đồng Trần Triều chỉ có một giá hầu duy nhất mà khi thỉnh trung trong bài thỉnh vị nào giáng sẽ làm việc trị bệnh trừ tà. Tôi xin trích đưa ra bài kiều Thỉnh các Vị nhập đồng trong cuốn Trần Triều Hiển thánh chư Khoa Như sau:
   
“Phục dĩ: Thánh Đức nguy nguy tốc giáng uy linh chi hiển hách, thần công đãng đãng hoằng thôi cứu trợ tri nhân ân hữu cảm tất hanh thông. Đệ tử kiền thành nhất tâm khải thỉnh.

Ngưỡng khải Hưng Đạo Nhân Vũ Vương
Phụ tá Trần Triều Tức Mặc hương
Nam thiên tú khí tài vô Bắc,
Bắc địa uy danh thế mạc đương
Tổng thống thiên binh trừ quỷ mị
Kiêm cai địa phủ diệt hung ương,
Bạch Đằng trảm Phạm phân đầu túc,
Đông Hải dương ba khí lộ giang
Kim nhật kim thời thần phụng thỉnh.
Nguyện kỳ giáng phó ứng tĩnh đường
Ngưỡng khải phò mã đại pháp minh
Vi cư đệ nhất giáng uy linh
Dung nghi lẫm lẫm sơn hà chấn
Khí thế oanh oanh quỉ mị kinh
Quản cai lưỡng quốc thiên địa giới
Quyền chưởng chư tri thủy bộ binh
Trọc phọoc tà gian tiêu ngũ khí
Khu trừ long phạm diệt thiên tinh
Kim nhật kim thời thần phụng thỉnh.
Nguyện phù đệ tử thọ khang ninh
Ngưỡng khải hoàng tử pháp linh không
Vi cư đệ nhị giáng đàn trung
Hành phong hành vũ du tam giới
Như điện như lôi chấn cửu trùng
Thủ chấp kim qua bình ngô tặc
Chưởng trì Ngọc kiếm trảm Nguyên hung
Tróc tà phọoc quỉ thiên thiện chúng
Bảo quốc hộ dân thế thế long
Kim nhật kim thời thần phụng thỉnh
Nguyên phù đệ tử lộc tăng vinh
Ngưỡng Khải nam thiên khởi binh nhung
Hoàng thúc thiên tướng tổng binh hùng
Tiền kỳ hậu đôi tinh kỳ pháo
Tả vệ hữu quan tập kiến cung
Ngũ phương tỳ hổ sâm nghiêm chỉnh
Lục giáp hùng binh ứng hội đồng
Bát quái phi phù thông địa phủ
Cửu nha kỳ xuất tiến thiên cung
Vãn thanh trung cổ lâm đàn nội
Phù hộ nhân dân bảo kiện cung.
     
Thượng lai khải thỉnh ký mộc quang lâm giáo hữu an tọa chân ngôn cẩn đương trì tụng. Thánh đức tòng không lai giáng hạ nạp tư đan khổn biểu tinh thành Tuỳ phương ứng hiện biến quang minh nguyện giáng pháp duyên an bảo toạ.” [1]
   
Và điều đặc biệt của những thanh đồng Trần Triều thường không có việc múa nhảy, cũng không có chuyện các ngài diễn lại sự tích hành trạng của các ngài xưa kia. Các ngài chỉ ra oai bằng việc xiên lình hay lung đỏ lưỡi cày rồi đi trên đó hoặc là cầm những cái vồ bằng gỗ đập vào ngực mà thôi. Chỉ có đức ông đệ tam là lấy dấu mặn để trị bệnh trừ tà khi mà người bệnh quá nặng bị tà ma nó hành, gần đất xa trời. Phép lấy dấu mặn của nhà Ngài, không phải dùng dao rạch lưỡi mà là đập vỡ chiếc đĩa hoặc chiếc bát sành rạch lưỡi chảy máu rồi phun ra tờ giấy bản đốt cho bệnh nhân uống sẽ lành. Đồng nhà trần thời kỳ trước 1945 là như vậy, họ chỉ có tập trung duy nhất vào việc bắt tà ma trị bệnh mà thôi. Họ không chuộng hình thức như đồng tứ phủ của cùng thời kỳ đó vì vậy nó rất thuần Việt và là sự đúc kết của ông cha. Không gây nên sự phản cảm và cũng rất uy linh trong việc trừ tà ma trị bệnh cứu dân. Chính vì vậy mà niềm tin vào Đức Thánh Trần ở thời kỳ trước 1945 ở cả nước nói chung và đồng bằng Bắc Bộ nói riêng thì việc người dân Việt Nam mỗi khi ốm đau bệnh tật cầu viện đến Đức Thánh Trần cũng là điều đương nhiên tồn tại và lưu truyền cho mãi tới ngày nay.

Trong hệ thống các thánh giáng ở đồng nhà Trần Hưng Đạo Vương rất ít khi giáng đồng. Bởi ông là một đạo chủ của một dòng tín ngưỡng tức là Cha cũng như Mẹ Liễu hạnh chỉ có thỉnh các ngài chứ không có giáng đồng hầu. Chỉ có một lần duy nhất vào khoảng những năm đầu thế kỷ 20 tôi có được đọc một tư liệu của nhà nghiên cứu người Pháp khi dự một vấn hầu để bắt tà. Nhưng do con tà chết oan ức cho nên không một ai trong ngũ vị vương tử có thể bắt được nó. Vì vậy phải kiều đến Đức Thánh, khi kiều đến đức thánh Ông thì thanh đồng đó phải chay tịnh sống xa mọi người ba ngày ba đêm thì mới có thể kiều được Người nên tôi xin trích bài kiều thỉnh đức Ông qua lời kể của một nhà nghiên cứu người Pháp như sau:

“Công cứu quốc cao dầy đã rõ,
Ơn chúng sinh tế độ còn dài
Đại Vương từ ngự thiên đài
Ngọc Hoàng giáng chỉ cứu người dương gian
Ngôi Vạn Kiếp bốn phương chầu lại,
Đức uy linh bát hải lan ra,
Nam Tào, Bắc Đẩu hai tòa.
Xạ ba thiên tướng, hằng hà thiên binh.
Việc nội ngoại ngũ dinh tuần thú,
Khắp thiên đình, địa phủ, dương gian.
Bên ngai tả hữu hai ban,
Kiếm thần cờ lệnh, ấn vàng trong tay.
Trên ngọc bệ tàn mây năm sắc,
Trước long đình hổ phục rồng chầu.
Thần thông biến hóa phép màu,
Nghìn tai nghìn mắt đâu đâu tỏ tường.
Đạo đức cao bốn phương bái phục,
Phép uy linh quỷ khốc thần kinh.
Triệt địch lệ, giải đao binh
Phò nguy cứu khổ tà tinh tiễu trừ
Suốt nam bắc phụng thờ thành kính
Cả muôn dân cửa Thánh đội ân
Tâm thành cầu khẩn phép thần
Phút đâu hiển ứng mười phân vẹn mười
Non nước nhược, ngự chơi ngày tháng
Chốn non bồng thăng giáng hôm mai
Trần gian bao cửa đền đài,
Đằng vân giá vũ khắp nơi đi về
Từ sơn cước suốt khe rừng nội,
Đến phồn hoa cát bụi chẳng nề
Một tay che chở phù trì,
Công ơn tế thế sánh bì trời cao…”[2]
     
Ở đền Kiếp Bạc theo như ông Nội tôi ( Cụ Nguyễn Sỹ Phiệt Một nhà Nho có Truyền thống nâu đời ở Trấn Kinh Bắc xưa ) kể lại còn một hình thức hầu tróc tà cũng hết sức độc đáo mà cụ tôi gọi là hầu đồng tà. Hầu đồng tà là hình thức gọi con tà về và tra khảo nó bắt nó rời bỏ người mà nó sâm nhập gây nên bệnh cho gia chủ nào đó. Hầu đồng tà chỉ cần một thầy đồng và một thanh đồng là nữ cũng có thể bắt được con tà tra khảo nó. Ở đền Kiếp Bạc nếu muốn bắt tà phải ra các ban thờ khác, chứ không được bắt trước ban của Đức Thánh Trần hay ban thờ mẫu nhằm giữ sự tôn nghiêm nơi của thánh, mà chỉ được bắt từ ban công đồng trở ra mà thôi. Vì vậy, lập đàn bắt tà thường làm ngoài sân đền và phải bày đàn gồm cờ kiếm nhà Ngài thường là cờ, kiếm được thờ phụng tại điện thờ của các thanh đồng. Bày biện nhang án, đàn tràng song xuôi mới bắt đầu tấu thỉnh nhà Ngài. Thường lấy đồng tiền âm dương gieo quẻ làm sự đồng ý của nhà Ngài. Nếu xin nhất âm nhất dương thì nhà ngài cho phép gọi con tà lên để tra khảo. Khi đã được chấp thuận thì thanh đồng sẽ đọc Trịch Sai Văn để con tà ốp đồng vào người đồng nữ khi thấy người ngồi đồng đảo và dung tay tức con tà đã về và có thể tra khảo bắt con tà xưng tên tuổi địa chỉ của nó. Thanh đồng sẽ kiểm chứng lời khai của con tà bằng cách xin âm dương xem đúng hay sai. Hình thức hầu đồng thánh tại đền Kiếp Bạc được kéo dài đến hết những năm 1954.
   
Thời kỳ này đồng tứ phủ không được phổ biến vì nhà nước cấm với lý do cho rằng nó là mê tín dị đoan. Cũng chính vì thế mà sự nghi chép về tín ngưỡng Tam - Tứ phủ rất hiếm hoi cho mãi đến năm 1992 nhà nước ra quyết định tự do tín ngưỡng mới có sự khôi phục lại thanh đồng của dòng đồng theo tín ngưỡng Tam – Tứ Phủ. Sau này thì không còn kiểu hầu đồng theo nối cổ kiểu này tại đền Kiếp Bạc mãi đến những năm nhà nước cho tự do tín ngưỡng thì hình thức hầu thánh tại đền kiếp bạc mới được phục hồi, nhưng nó mang mầu sắc mới là sự đan xen giữa tín ngưỡng Tam – Tứ Phủ với Tín ngưỡng Đức Thánh Trần nhằm giải quyết vấn đề tâm linh hết sức bức bách của thời kỳ âm thịnh dương suy mà ta gọi là thời kỳ mạt pháp.

Tác giả: Nguyễn Sỹ Đông.
Tài Liệu Tham Khảo
1-Tư Liệu Hán Nôm, Lễ Trần Triều Hiển Thánh Khoa. A2000, Thư Viện Quốc Gia.
2- Tài Liệu Nghiên Cứu của nhà Khoa Học Người Pháp.

CHUẨN BỊ LỄ MỞ PHỦ - XUẤT THỦ TRÌNH ĐỒNG

CHUẨN BỊ LỄ MỞ PHỦ - XUẤT THỦ TRÌNH ĐỒNG

A. Phần Trình Lễ
I. Cúng lễ
Để trước tiên nhập vào sự bất tử các thanh đồng thường phải có nghi thức cúng lễ gọi là “trình đồng”.

Phần cúng gồm có:

1- Trình đình, trình miếu, trình đền, trình nghè, trình chùa. Phần lễ này là những phần lễ cáo, nghĩa là báo với chư vị thánh và quan Đương Niên Thành Hoàng, xin ngày giờ ra trình đồng hầu thánh.

2- Phát tấu biểu quan Thỉnh Phật Tuyên Kinh, Báo sám Thù Ân, khai hồ Tam Tứ Phủ, xuất thủ trình đồng tiến lễ thiên quan, trợ thí cô hồn.

* Phát tấu lễ quan xứ giả

Để chư vị ngũ phương xứ giả, chư vị đương niên, đương cảnh hành binh, bản đền, tất cả có 9 vị làm nhiệm vụ thỉnh và tiếp đón, bảo vệ chư vị phật thánh lai giáng chứng minh cho đàn lễ chu viên hoàn tất. Phát tấu không được gọi là khoa cúng mà chỉ là một phần nghi thức, nghĩa là một nhánh trong phần khoa cúng phật thánh (ở đây tạm thời chúng ta chia riêng như vậy để dễ hiểu).
Thỉnh phật, lễ phật và chư đại bồ tát, chư đại tổ sư, chư vị phạm vương đế thích, sau đó tụng kinh Di Đà Hồng Danh, Dược Sư, Phổ Môn, Bát Dương, Trừ Khủng, Từ Bi Thủy Sám Pháp, Ngọc Hoàng Cốt Tủy.
Lễ Thiên Quan là lễ tiễn các quan Ôn Dịch của năm (các quan chuyên làm dịch bệnh, tam tai vô thường).

Báo sám thù ân: Lễ cầu siêu cho tổ tiên các vong linh tiền duyên nghiệp kiếp nội ngoại được siêu sinh (phần này ít được lễ hiện nay).

Điền hoàn tam tứ phủ: Là lễ Thiên Phủ, Địa Phủ, Thoải Phủ, Nhạc Phủ.
Lễ Mẫu
Lễ Trần Triều
Lễ Sơn Trang
Lễ Hạ Ban
Lễ các Quan Bản Đền

Trợ thí cô hồn: lễ chúng sinh (Bố thí cho các chúng sinh)

II. Phẩm vật dâng lễ

Lễ cáo: trầu cau, rượu thuốc, chè, lễ mặn, hoa quả, vàng hương, sớ.
Lễ phát tấu: 5 ngựa 5 mầu, 5 mũ, 5 quần áo
Hoa quả, lễ mặn, rượu, trầu cau

Mâm phát tấu gồm có: 9 gương, 9 lược, 9 quạt, 9 bút, 9 vở, 9 quả trứng sống, 9 khăm mặt bông, 9 kéo, 9 dao, 9 thỏi mực đỏ, 9 kim, 9 thoi chỉ ngũ sắc, 9 đôi giầy kí linh, 9 bao thuốc, 9 lạng chè, 9 miếng trầu trăm, 9 lọ nước hoa, 9 đồng tiền hành sai, 9 bao diêm, 1 mâm gạo, 1 cân muối.

Lễ phật: oản, ngũ quả, tiền phật quan, vàng lá, trầu hương, nước thanh thủy, nước chè, xôi chè.

Lễ tam tứ phủ: tam sinh (gà, ngan, lợn), trầu, rượu thuốc, hoa quả, vàng hương.
Mâm phủ gồm: 4 mâm trong đó các thức đều có 9 (với trai thì 7) gọi là: “Cửu phẩm Liên Hoa Sinh Lão Thọ và cát tường phú quý”: 9 gương, 9 lược, 9 quạt, 9 bút, 9 vở, 9 quả trứng sống, 9 khăn mặt bông, 1 kéo, 1 dao, 9 thỏi mực đỏ, 9 kim, 9 thoi chỉ ngũ sắc, 1 bao thuốc, 1 lạng chè, 9 miếng trầu trăm, 9 đồng tiền hành sai, 9 bông hoa, 1 bát gạo (thóc), 1 ít muối, 1 lọ nước hoa.

Phủ thiên: trứng bọc giấy đỏ, vàng đại đỏ, vàng tiểu đỏ, 1 hộp sớ đỏ, 1 bó đuốc và 9 nén hương phủ, 1 chum nước bịt giấy đỏ, 1 bát con, 1 gáo dừa (hoặc muôi) 1 cầu giấy đỏ, 1 khăn đỏ dài 1 thước 2.

Phủ thượng: như trên nhưng tất cả là mầu xanh

Phủ thoải: như trên nhưng tất cả là mầu trắng

Phủ địa: như trên nhưng tất cả là mầu vàng
Lễ còn thêm 1000 vàng ba mầu dâng Tam phủ, 1000 vàng bốn mầu dâng Tứ Phủ, 1000 vàng hoa đỏ trung, 3000 vàng đại đỏ xanh trắng (hoặc: 1000 vàng đại 3 màu lễ mẫu), 1000 vàng đại thiếc dâng bản cảnh, 1000 vàng thiếc nữa dâng nhà Trần, 1000 vàng đại xanh dâng chúa, 1000 vàng cô xanh, 1 vỉ hải sảo dâng cô, 1 mâm hài 24 đôi (12 đôi to, 12 đôi bé) dâng mẫu và tùy tòng, 5 hình nhân (4 người 4 màu dâng 4 phủ, 1 người màu hồng sen dâng bản mệnh), 1 ngựa đại hoặc trung màu đỏ, 1 thuyền rồng trắng, 1 voi vàng (đại hoặc trung).  Bộ mũ gồm có: mũ bình thiên (đỏ, xanh, trắng, vàng), 1 mũ Ngọc hoàng vàng, 1 nam tào đỏ, 1 bắc đẩu tím, 1 đương niên (tùy vào năm đó), 1 đương cảnh vàng, 5 mũ quan võ 5 màu, 5 quan văn 5 màu, 5 mũ chúa ôn 5 màu, 4 lốt xà đỏ, xanh,trắng vàng, 1 lốt tam đầu cửu vĩ, 1 bà chúa sơn trang xanh, 2 chầu hầu cận, 12 cô sơn trang, 1 thoi xanh, 1 mảng trắng, 1 voi rừng tiểu, 1 ngựa bạch, 1 gà rừng, 1 tòa núi (trong núi có núi vàng, núi bạc, có động sơn trang, cây cối hoa quả, bách thú, chúa và các cô sơn trang, thập nhị tiên nàng).

Ngoài ra tùy theo từng địa phương có hình thức vàng mã riêng nhưng cái chung đều phải có như trên.

36 quả trứng sơn trang, 5 quả trứng hạ ban, 36 cái quạt, 36 gương, 36 lược, 36 khăn mặt, 36 kim, 36 thoi chỉ, nước hoa, 1 buồng cau trình, 13 miếng trầu tiêm cánh phượng, 1 gói thuốc lào, 3 chén rượu nồng (nghĩa là rượu cho vôi).

Mâm lễ sơn trang gồm: đậu xanh, chè kho, chè đường, nước chè xanh, bánh đúc, bánh đa, khế chua, hoa hồi, măng, quế, chanh ớt, mắm tôm, tôm cua ốc, gà đồng, thịt nướng, cơm lam, bún bánh, đậu phụ, mực, cá…
Phần lễ vật còn cần thêm các phẩm vật dâng thánh của các “hàng giá” khi ngự đồng thường dâng theo màu sắc hoặc các đặc sản dân gian mà các vị thánh đó khi sinh thời thường dùng

QUẠT GIẤY

Áo hồng quạt giấy rượu thơm

Vấn khăn cuốn nắng nương hường sắc thu

Ngồi bên cửa sổ nghe ru

Heo may gió thoảng sương mù tiếng anh

Gió heo may hát trời xanh

Đừng nghe dễ lắm em thành dại khôn

Đừng nghe nắng hát vui buồn

Đừng nghe lá rụng mắt tuôn lệ sầu

Đừng nghe thu nói lời đau

Dưng em đã trót mang mầu áo xưa

Trót nâng chén rượu môi vừa

Thôi đành kệ gió nghe thừa tàn phai

Nắng thu nay gió thu mai

Kệ anh kệ nốt tỉnh say tận cùng

Kệ anh anh cởi áo chùng

Yếm đào em cởi em trao thân hồng

Trao anh trao nết Thi Mầu

Rồi em tìm trái khế sau sân chùa

Vườn tình dậu mỏng rào thưa

Má đào quạt giấy rượu chưa cạn vò

Vườn tình khế ngọt khế chua

Em thèm em sẽ nói đùa yêu anh...!!!

.......................................................................

Ảnh nghê sỹ Trần Hùng

Kỷ niệm 718 năm ngày hóa Đức Thánh Trần

Sinh vi tướng thác vi thần. Kỷ niệm 718 năm ngày hóa Đức Thánh Trần - Quốc Công Tiết Chế Hưng Đạo Đại Vương Trần Quốc Tuấn. TẠI ĐỀN TRẦN Bảo Lộc / Nam Định

ĐỀN THỦY TRUNG TIÊN

水中僊祠 - Đền Thuỷ Trung Tiên _/|\_
( Ảnh: Tác giả  Minh Hải )

CHÙA ĐÔI HỒI ĐỀN TAM PHỦ

Chùa có quy mô rất lớn nằm cạnh đê tả Đáy về phía Hà Nội , chùa là ranh giới giữa 2 huyện Đan phượng và Hoài Đức , nay thuộc thôn Thu Quế / Song Phương  / Đan Phượng .
Chùa có tên chữ là Đôi Hồi Tự do Vua Trần đặt , đây là cum di tích lớn gồm chùa và đền thờ tam phủ .
Tuy quy mô nhưng chùa cũng rất vắng vẻ .

Theo văn bia Chính Hòa 1704 thì chùa được dựng từ Đời Lý gần sông , đây cũng là nơi Thủy thần thường cứu giúp dân khi có nạn Hồng thủy , đáng chú ý bên kia đê cạnh bờ sông Đáy cũng có 1 đền thủy thần gọi là Đền Sông thờ Lạc Long Quân .

Bấy giờ vua Trần đi trên sông Đáy xung quanh Thăng long về thăm chùa Thầy , đến đây bị nước xoáy , vua cầu thủy thần giúp rồi cho thuyền vào bến , cho trùng tu chùa và đền cũ chỉ còn 4 cây cột , đền gọi là Đền Gía sứ ( giá là chỉ ngự giá vua đến ) , nên chùa này cũng được gọi là chùa Gía .
câu đối của Vua ngự bút có ghi :

Nam Hải kỷ dương trần, bất kỳ hà niên đình ngọc giá .
Đông a lai nhập địa, phương truyền thử nhật khởi cung châu

Ngôi đền trong khuôn viên chùa là ngôi Tam Phủ của Đạo giáo , hiện tại kiến trúc chính của chùa là Lê Trung Hưng và nguyễn , đáng chý ý là 3 tòa lầu 2 tầng gồm tam quan đời Nguyễn , tòa cổ diên  khu Tam phủ và 1 gác chuông 2 tầng 8 mái phía sau Tam bảo , có thể bao quát hết cảnh phía tây của Hà Nội

Đến cuối đời Lê trung hưng xung quanh chùa vẫn được ghi nhận là rừng rậm .
ngoài lần trùng tu đời Trần chùa còn một số lần khác được ghi nhận như :
- 1585 đời Mạc , Thái hậu nhà Mạc , Phúc Thành Thái trưởng công chúa Mạc Ngọc Bàn và vợ chồng phò mã Đà quốc công Mạc Ngọc Liễn , Nghi Xuân công chúa Mạc Ngọc Lương hưng công ( có thể giai đoạn này đền thủy thần cũ được ghi dấu ấn tam phủ của đạo giáo ? vì quốc công này trùng tu các đạo quán ?)
- 1648 niên hiệu Phúc Thái , An đô vương Trịnh Tráng  cấp chùa ...
- 1694, 1696 , 1704 , 1781 chùa đều được trùng tu .

THỨC BÁNH IN HUẾ DÂNG CÚNG CHÙA

“Bánh cộ”, là một tên gọi khác của người Huế để chỉ bánh in bằng các loại bột, đây là một loại bánh chủ yếu được làm ra để cúng Phật và tổ tiên ông bà (chữ “cộ” là đồ cúng bái). Bánh này rất nhiều chủng loại: bánh bột nếp, bánh bột huỳnh tinh, bánh bột đậu xanh, bánh hạt sen trần...Bánh được in và tạo hình bằng các khuôn đồng có hình chữ Nhật (khoảng 2x3cm) và một cái nắp khuôn có hoa văn chữ Thọ, chữ Phúc, chữ Lễ, hay hoa sen, trái đào tiên...và được gói bằng giấy gương ngũ sắc nên còn được gọi là bánh ngũ sắc.

Đặt mua bánh tại Hà Nội

Liên hệ 0965111991
Các mẫu tháp theo chiều cao : 22cm , 30cm , 45cm , 55cm
Màu sắc : Đủ màu hoặc theo màu tùy chọn quý khách 

Đ/c ● Ngõ 135 Đội Cấn / Ba Đình Hà nội

CĂN ĐỒNG DUYÊN NGHIỆP

CĂN ĐỒNG "DUYÊN & NGHIỆP"

A di Đà phật!!!
Ngày nay việc khai đồng mở phủ, xuất thủ trình đồng không còn hiếm gặp, bởi tín ngưỡng thờ Mẫu Tam Tứ Phủ đã ăn sâu vào tư tưởng của người Việt... cũng là bởi cây có cội, nước có nguồn... mà Tín Ngưỡng Thờ Mẫu thì luôn làm con người ta nhớ về nguồn cội!!!
Việc khai đồng mở phủ ngày nay đôi khi được khai mở một cách vội vã bởi nhiều lý do khác nhau dẫn đến những hệ lụy khác nhau mà người chịu nhiều hoang mang, tiền mất tật mang lại là những người thiếu hiểu biết, u u mê mê chưa rành lề lối, chưa tỏ đường đi...

ĐỒNG LÀM VIỆC THÁNH

Một trong những căn đồng rõ nhất đấy là đồng sau khi khai hồ mở phủ thì được ăn lộc nhà ngài, có bổn phận, nghĩa vụ thực hiện các công việc nhà thánh như cứu dương, độ âm... cứu khổ độ mê... những người này thường có lộc soi, lộc bói lộc gọi hồn, chữa bệnh... có những trường hợp khi chưa ra đồng nhưng đã được ăn lộc ( gọi là đồng nổi).

Những người này thường bị cơ đầy khổ cực, khó khăn vạn phần nhằm tu tâm, rèn chí, có những người bệnh tật triền miên không thuốc nào chữa khỏi, lại có người dở điên, dở dại nói chuyện tâm linh thì rành mà nói chuyện đời thì như trẻ vỡ lòng... có những người cửa tan, nhà nát... vợ chồng ly tán, sự nghiệp tan tành tất cả Âu cùng là trả nghiệp cho đời (-) trước khi khởi tâm thiện cứu khổ độ mê...

Những đồng nhân này sau những khổ cực nơi trần thế, họ nhận ra chân lý, thấy được sự linh ứng của phép Thánh mà nhất tâm phụng sự cửa đình thần Tam tứ Phủ, ăn cơm của Thánh, sống Trong nhà Thánh và chết làm Ma Tứ phủ... họ nhất nhất một lòng vì đạo, đây chính là những thanh đồng thường rất giỏi, nhưng đa số lại có những điều kiện kinh tế khó khăn vì sau thời gian cơ hành kinh tế dần cạn kiệt, khi được ăn lộc do đã biết về quyền tiên phép thánh nên không dám buôn thần bán thánh, mà chỉ một đời làm phúc cứu người, cuộc sống thanh tao đạm bạc...
Đấy là những đồng nhân rất đáng cứu và đáng quý bởi họ chính là những người con thực sự của đạo, họ sống để học đạo, giữ đạo và truyền đạo. Khi về thế giới bên kia vẫn để lại tiếng thơm cho đời...

ĐỒNG BẢN MỆNH

Lại có những trường hợp cũng có cơ hành khổ cực, bởi nghiệp duyên đời đời kiếp kiếp, vẫn chắc trở tình duyên, vẫn sa cơ lỡ bước, nhiều trường hợp công danh sự nghiệp đang trên những nấc thang đỉnh cao, quyền lực hô một câu ngàn kẻ cúi đầu... nhưng bất chợt... phải ngồi ghế nóng...
Những người có căn mệnh nhà ngài như vậy, phải trả nghiệp, phải chịu cơ... để biết đường mà tìm về nguồn cội, tìm về chốn nhân tâm của bản thân mà ra quy đầu làm tôi nhà Thánh... những thanh đồng này sau khi ra Hầu Cha Hầu Mẹ thì được yên bản mệnh, làm ăn được thuận buồm xuôi gió, bản mệnh được bình an, gia đạo được khang thái cát tường... dù không làm những công việc tâm linh, nhưng đồng bản mệnh lại chiếm phần đông trong đạo, góp phần chấn Hưng Đạo Mẫu, những thanh đồng này thường có điều kiện kinh tế vững vàng, công danh Bổng lộc đề đa... đây cũng chính là những  người thường có canh đàn khoá lễ sang cung, đẹp sở... tốt đạo đẹp đời!!!
ĐỒNG TRẢ NGHIỆP

Có lẽ nghe chữ đồng trả nghiệp nó quá mới để hiểu cặn kẽ cũng như thấu đáo, Tự Minh Ân xin được gọi như thế bởi trong khi ĐỒNG LÀM VIỆC THÁNH - ĐỒNG BẢN MỆNH ngày đêm xây đạo, cứu đời, tô điểm cho đời bằng cách làm tròn việc Đạo thì ĐỒNG TRẢ NGHIỆP lại là sự tập hợp của rất nhiều loại người ra đồng bởi mục đích hoặc bị ra đồng bởi mục đích, trong số đó rất nhiều thanh đồng ra hầu là vì sự đua đòi, vì mốt của giới trẻ, rất nhiều thanh đồng ra vì muốn được làm tôi ông thánh để từ đó đường đường chính chính mà loè người, dọa đời hòng tìm nguồn thu nhập, lại có một số người nghiệp chướng tích tụ bị các thầy dởm lừa ma dọa quỷ phải bất đắc dĩ phải ra mà sau đó mới biết mình lầm đường lạc lối...

Những đồng trả nghiệp này cũng chiếm tỷ lệ không nhỏ trong đạo, họ được sinh ra không bởi số mệnh thiên định, mà bởi lòng tham, bởi sự u mê... chính vậy họ không quyền không phép, không lề lối... chỉ sau một thời gian ra đồng nhưng chỉ thấy tiền đội nón qua nhà thầy mà mình thì không có gì thay đổi, họ sinh ra mất niềm tin vào thầy, nghi ngờ sự linh ứng, ánh sáng nhiệm màu của đạo... từ đó mà sinh ra loạn tâm, làm ăn lụi bại, dẫn đến nhiều hệ lụy như xoay khăn tái khoá, tiếp tục đi mở phủ cho người khác bằng chính món nghề mình học được khi bị lừa, thậm chí quay lưng lại với tâm linh, phỉ báng thánh thần...

Sơ lược vậy để Thấy không phải ai ra đồng cũng làm thầy, không phải ai ra đồng cũng hợp duyên đúng mệnh... Đạo Mẫu không giống bất kỳ đạo giáo, tôn giáo nào trên Hành tinh này bởi Đạo Mẫu chính là sự phản ánh về tinh thần, đời sống, xã hội... ở hiền gặp lành, gieo phúc hưởng phúc!!!!
Con đường duy nhất vào đạo đấy là sự sáng suốt, tỉnh táo bằng trái tim và khối óc, xuất phát từ sự mưu cầu hạnh phúc chính đáng... ở đó chân lý của đạo Sẽ mang mọi Thanh đồng đến bên bờ giác, chân thiện mỹ cũng từ đó mà ra!!!

Vài lời tản mạn --- Tự Minh Ân --- chúc các ông đồng, bà đồng, các thanh đồng đạo quan tháng tiệc thoải Mậu Tuất Niên được thân tâm khang thái, mệnh vị được bình an, phúc thọ được tăng trưởng...

Đằng Giang vọng từ ngày 19/06/2018

ĐỀN LINH HỒ

Đền Linh Hồ, còn gọi là Đền Cực Lạc thuộc quần thể di tích Chùa Tây Phương, thôn Yên, xã Thạch Xá, Thạch Thất ngay chân núi chùa Tây Phương. Đền thờ ngài Cát Hồng, Phủ Lệnh Câu Lậu làm thuốc chữa bệnh và luyện đan sa cùng dân xây Đền vào thế kỷ IV năm 324. Đền đã được trùng tu qua nhiều triều đại. Sau chiến tranh dân làng đã tu bổ năm 1994.

TÌM HIỂU SẮC PHONG THÁNH MẪU TẠI PHỦ CHÍNH TIÊN HƯƠNG

Khép lại những sự kiện trọng đại tháng tiệc Mẫu.Như có nhân duyên sắp đặt sáng nay ngày 24/3 năm Mậu Tuất tức ngày 9/4/2018 Thử Nhang Phủ Chính-Tiên Hương Trần Kim Huệ có lên Hà Nam Phủ Lý xin lại  được bức sắc phong của đời vua Lê Cảnh Hưng thứ 44 khoảng năm 1783( sắc phong này nằm trong 17 đạo sắc phong về Mẫu đã bị thất lạc nhiều năm) nói về công lao và sự anh linh của Mẫu.Sắc phong được nói rõ tại Phủ Chính -Tiên Hương-Phủ Dầy.
 
Xin cảm ơn thủ nhang đền Lảnh Giang Vọng Từ LƯU NGỌC ĐỨC phố Hàng Hành - Hà Nội đã bớt chút thời gian để về dịch lại toàn bộ bức sắc phong của Mẫu ạ. / Tư liệu Phủ Dầy
     
P/S: Chúng ta cùng xem ,cùng chia sẻ rộng rãi đến bách gia trăm họ để mọi người  biết và hiểu thêm về sự tích và công lao của Đức Quốc Mẫu.

CHÙA TIÊN HƯƠNG / QUẦN THỂ PHỦ DẦY NAM ĐỊNH

LỜI NGỎ CHẦU VĂN

“Ở Việt Nam có lẽ không có một tôn giáo nào mà sức hấp dẫn lại mạnh như Tín ngưỡng thờ Mẫu. Tại sao nó lại hấp dẫn như vậy, có lẽ bởi tất cả mọi người đều cảm thấy hạnh phúc và vui vẻ khi tham gia thực hành, tính linh hoạt và tính mở của nó rất lớn. Cá nhân tôi không phải là người thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu nhưng tôi cảm thấy rất thích thú mỗi lần được dự các hoạt động của cộng đồng này.”

Ông Phạm Sanh Châu – Trợ lý Bộ trưởng Ngoại giao, Đặc phái viên của Chính phủ về các vấn đề UNESCO, Tổng thư ký ủy ban UNESCO Việt Nam chia sẻ.

HÁT VĂN LÀ GÌ ?

Hát văn còn gọi là chầu văn hay hát bóng, là một loại hình nghệ thuật ca hát cổ truyền của Việt Nam.

Đây là hình thức lễ nhạc gắn liền với nghi thức hầu đồng của tín ngưỡng thờ Mẫu và tín ngưỡng thờ Đức Thánh Trần (Đức Thánh Vương Trần Hưng Đạo), một tín ngưỡng dân gian Việt Nam có xuất xứ ở vùng đồng bằng Bắc Bộ.

Người hát chầu văn xưa được gọi là Thầy Văn, hay Cung Văn theo cách gọi thời nay.

Cung văn ngồi một bên mé trong khi người hầu bóng (gọi là thanh đồng) ngồi trước bàn thờ. Hai bên cung văn là nhạc công tấu nhạc cùng ban phụ họa hát theo.

HÁT VĂN CÓ TỪ BAO GIỜ?

HÁT VĂN CÓ TỪ BAO GIỜ?

Hiện các tài liệu ghi chép về hát chầu văn còn rất ít, nhưng các tài liệu đều thống nhất: Hát chầu văn có lịch sử hình thành lâu dài, ra đời sớm hơn so với các loại hình dân ca khác. Trong sách “Kiến văn tiểu lục”, nhà bác học Lê Quý Đôn (1726 – 1784) có ghi: “Thời Trần (1225 – 1400) có lối hát trước mặt Đế Vương, gọi là hát Chầu”.

Từ thế kỷ XVII, chầu văn phát triển mạnh ở Nam Định cùng với quá trình hình thành quần thể các di tích trọng điểm ở Nam Định như phủ Dầy (xã Kim Thái, huyện Vụ Bản), phủ Quảng Cung (xã Yên Đồng, huyện Ý Yên), đền Bảo Lộc (xã Mỹ Phúc, huyện Mỹ Lộc), đền Cố Trạch (phường Lộc Vượng, thành phố Nam Định)…, sau đó phát triển ra các vùng lân cận như Hà Nam, Thái Bình và ngày càng lan tỏa ra nhiều vùng trên cả nước.

Giai đoạn cuối triều Nguyễn (cuối thế kỷ XIX, đầu thế kỷ XX) là thời kỳ thịnh vượng nhất của nghi lễ hát chầu văn của người Việt nói chung, ở Nam Định nói riêng, có sự tham gia của các quan lại địa phương và triều đình.

Từ năm 1954, hát văn dần dần bị mai một vì hầu đồng bị cấm do bị coi là mê tín dị đoan. Từ năm 2000 đến nay, cùng sự phát triển của kinh tế xã hội, với các chính sách đúng đắn của Đảng, Nhà nước về văn hoá, tôn giáo, tín ngưỡng, Nghi lễ này được khôi phục, phát triển trở lại và nay còn được sân khấu hoá, trình diễn để phục vụ đời sống đương đại.

TÌM HIỂU TANG LỄ CỦA NGƯỜI XƯA

TANG LỄ CỦA NGƯỜI XƯA

Ma chay

Đối với những trường hợp người gần chết, người thân có thể phán đoán biết trước thì việc đầu tiên là hỏi xem người gần chết có trăn trối những gì, những lời nhắn nhủ lúc này được gọi là di ngôn, hỏi người đó có tự đặt lấy tên thụy (hay còn gọi là tên hèm) tức là tên sau này để khấn khi cúng cơm nên còn được gọi là tên cúng cơm.Kế tiếp dùng nước ngũ vị hương lau sạch sẽ thân người, thay đổi quần áo tươm tất. Khi người đó tắt hơi rồi, lấy chiếc đũa để ngang hàm gọi là cài hàm để cho răng khỏi nghiến vào nhau , sau bỏ một vốc gạo và ba đồng tiền vào miệng, nhà giàu thì thường dùng ba miếng vàng sống, đây được gọi là ngậm hàm hoặc phạn hàm.

Trùng tang

Theo phong tục, ngày giờ người chết vừa tắt thở phải nhớ chính xác để đem cho thầy tự xem có bị rơi vào giờ trùng tang hoặc bị quỷ tinh ám ảnh hay không. Nếu gặp ngày giờ xấu thì phải nhờ thầy dùng bùa để tống xuất, lá bùa này được dán trên quan tài và cho vào những vỏ ốc chôn ở bốn phía ngôi mộ hoặc bỏ vào quan tài một cỗ bài tổ tôm, quyển lịch Tàu hay lịch ta, tàu lá gói để trấn áp ma quỷ, hoặc khi đem chôn thì có một phường tuồng đóng vai thiên thần đi trước đám tang múa thành những đạo bùa yểm để trừ tà ma ở dọc đường hoặc ở mộ huyệt (trường hợp này mộ huyệt phải đào tam cấp).

Hạ tịch

Đưa người vừa mất xuống chiếu trải dưới đất 1 chốc rồi đưa lên lại, lấy nghĩa người bởi đất sinh ra thì khi chết lại về với đất (nhân sinh ư thổ, diệc hoàn ư thổ) hoặc để lấy đủ âm dương cho người chết, hoặc hy vọng rằng việc này có thể hoàn sinh khí cho người đã mất.

Cáo phó

Cáo phó là thông báo về tang lễ thường được đặt trước cổng tang gia hoặc gửi đến từng người thân thích. Ngày nay có thể đăng cáo phó trên các phương tiện truyền thông hoặc gọi điện thoại báo tin. Trên cáo phó phải ghi rõ tên người chết, ngày sinh và mất, và chi tiết về tang lễ như thời gian địa điểm làm lễ nhập quan và di quan.

Khâm liệm và nhập quan

Khâm liệm là dùng vải để quấn người chết, thường thì người nhà dùng vải thường trắng (đối với gia đình khá giả dùng vải tơ lụa) may làm đại liệm, tiểu liệm. Sau khi liệm xong, những người thân đứng quanh quan tài, nâng người chết bằng 4 góc của tấm vải tạ quan và đặt vào quan tài gọi là nhập quan. Trên quan tài đặt 1 chén cơm úp (2 chén cơm úp thành 1), trên có cắm đôi đũa và quả trứng gà luộc gọi là cơm bông, xưa có tục cướp cơm bông để cho trẻ ăn để phòng bệnh, quan tài phải quay đầu ra ngoài.

Thiết linh sàng, linh tọa

Linh sàng là giường của linh hồn, thường được lập ở phía đông, có quây màn và để gối như lúc sống. Linh tọa là bàn thờ đặt trước linh cữu, giữa linh tọa đặt bài vị bằng nan tre ghi họ tên hoặc ảnh người chết, 2 bên có đèn nến, trước có bát nhang, rượu và mâm ngũ quả.

Tang phục
Tục lệ xưa sau khi chết 4 ngày thì con cháu mới mặc đồ tang gọi là lễ thành phục. Tang phục được quy định như sau:

Con trai: đội mũ rơm quấn bẹ chuối, áo sô gai, cầm gậy (cha mất thì gậy tre, mẹ mất thì gậy vông vì thân tre tròn biểu tượng dương (cha); cành gỗ vông đẽo được thành hình vuông, biểu tượng âm (mẹ)).

Con dâu, con gái: áo sô gai, thắt lưng bện bằng bẹ chuối, áo xổ gấu hoặc không (tùy theo cha còn hay mẹ còn, con gái còn ở nhà hay đã xuất giá), đầu chít khăn tang.

Cháu nội: đội mũ mấn, khăn trắng, mặc áo thụng trắng.

Con rể, anh em trai: mặc áo thụng trắng.
Chị em gái: quấn vặn khăn trắng với tóc.
Ngoài ra, theo Quốc triều Hình luật có quy định cách thức mặc đồ tang và thời gian để tang (Hoàng Việt luật lệ về sau cũng không thay đổi), như sau:

Năm hạng áo tang Hình thức

Trảm thôi (đại tang) Tang 3 năm (27 tháng), áo vải sô rất xấu, không khâu gấu.
Tư thôi (cơ niên) Tang 1 năm có chống gậy, 1 năm không chống gậy, 5 tháng, 3 tháng; áo may vải sô gai có khâu gấu.
Đại công Tang 9 tháng, áo may vải to sợi.
Tiểu công Tang 5 tháng, áo may vải to sợi.
Ty ma Tang 3 tháng.
Một số thời hạn để tang đối với những
người có quan hệ gần
Quan hệ Thời hạn để tang
Cố ông/bà Tư thôi, 3 tháng
Cụ ông/bà Tư thôi, 5 tháng
Ông, bà Tư thôi, không phải chống gậy thì 1 năm
Cha, mẹ Trảm thôi, 3 năm
Chú, bác, thím Tang 1 năm
Cô ruột Cô còn ở nhà: tang 1 năm; lấy chồng: tang 9 tháng
Anh em ruột Tang 1 năm
Chị em dâu Tang 9 tháng
Anh em chú bác Tang 9 tháng
Chị em ruột Còn ở nhà: tang 1 năm; lấy chồng: tang 9 tháng
Chị em chú bác Ở nhà: tang 9 tháng; lấy chồng: tang 5 tháng
Con trai trưởng [19]
Con dâu trưởng Tang 1 năm
Con trai thứ Tang 1 năm
Con dâu thứ Tang 9 tháng
Quốc triều Hình luật không quy định việc để tang đối với bên ngoại và một số mối quan hệ khác, tuy nhiên người dân vẫn dựa theo Thọ Mai gia lễ để chịu tang, cụ thể một số trường hợp sau:

Quan hệ  và thời hạn để tang

Cháu ngoại Ông bà ngoại để tang 3 tháng; cháu dâu, cháu gái đã có chồng: không để tang
Cậu, dì (anh chị em ruột với mẹ) Tang 5 tháng
Mợ (vợ cậu), dượng (chồng dì) Không để tang
Cháu (gọi người để tang bằng cậu) Cậu để tang 5 tháng
Cha mẹ vợ: tang 1 năm, ngoài ra con rể không phải để tang một người nào khác bên vợ
Chồng: trảm thôi, 3 năm
Vợ: tang 1 năm
Vợ kế (nếu có con): tang 9 tháng; không có con: tang 5 tháng
Con rể Tang 3 tháng
Phúng điếu
Phúng điếu là sự thăm hỏi, giúp đỡ bằng hình thức tiền bạc, nhang đèn hoặc hoa quả, liễn, văn điếu... Theo tục lệ thì khi chưa mặc tang phục thì không được tiếp khách đến phúng điếu. Khi khách phúng điếu vái lạy người chết thì tang gia phải lạy trả lễ một nửa số vái. Ngày nay có một số gia đình không nhận tiền phúng điếu, việc này được ghi rõ trên cáo phó.

Thổi kèn giải

Trong những ngày còn quan tài trong nhà, gia chủ thường mời những ban nhạc đến thổi kèn, sáo, đánh đàn, trống. (gọi là nhạc hiếu). Ngày nay, có thêm những ban kèn tây, đàn guitar, đàn ca tài tử cải lương, hoặc mời cả ban nhạc người chuyển giới đến hát.

Di quan

Chuyển quan tài (hòm) từ nơi khâm liệm đến nơi chôn cất, hay từ nơi khâm liệm đến một nơi khác mà chưa chôn, để lại hôm sau mới đem chôn cũng được gọi là di quan.

Viếng mộ đắp mộ

Sau khi người chết được 3 ngày, gia chủ làm lễ viếng mộ. Ở Việt Nam còn có tục mở cửa mả

Tuần chung thất hay còn gọi là tứ cửu tức (49 ngày)

Trong thời gian tang lễ, gia chủ cúng cơm cho người chết. Khi người chết được bao nhiêu tuần, gia chủ làm lễ thất cho đến khi được tuần thứ 7 thì làm lễ chung thất, thôi cúng cơm cho người chết. Gia chủ thường mời thầy cúng và mua nhà cho người chết.

Tuần Tốt khốc (100 ngày)

Khi người chết được 100 ngày, gia chủ làm lễ tốt khốc (thôi khóc). Gia chủ thường mời thầy cúng, đốt tang phục, đốt nhà cho người chết và đưa di ảnh người chết lên ban thờ tổ tiên.

Giỗ đầu (Tiểu tường)

Sau 1 năm âm lịch, gia đình người chết sẽ tổ chức giỗ đầu nhằm mục đích nhớ về người đã khuất.

Mãn tang (Đại tường)

Sau khi người chết được 3 năm (địa phương khác là 2 năm), gia chủ làm lễ hết tang.

Nguồn:
Việt Nam phong tục, Phan Kế Bính, NXB VH, 2011

TIỆC THÁNH MẪU TÂY HỒ

Sơn Nam Vân Cát giáng tiên hương
Ngọc nữ Quỳnh Hoa sắc hạ phàm
Tích hiển Tây Hồ thi hoạ khách
Danh lam Sòng Lĩnh chốn uy dương
Triệu hồi tử phủ loan dư hạc
Ảnh nguyệt quỳnh lâu khúc đoạn trường
Bất tử vang danh thiên hạ Mẫu
Cứu dân hộ quốc thọ vô cương

GS. Nguyễn Văn Huyên viết về TẾT TRUNG THU

Lời dẫn: Trung thu không chỉ là tết dành cho trẻ em như chúng ta thường thấy trong xã hội hiện đại. Từ xa xưa, nó được coi là ngày lễ của những người làm nông nghiệp và dần được gắn những quan niệm mới, ước vọng mới của xã hội khiến nó trở nên sinh động và gần gũi với mọi tầng lớp. Quan trọng hơn, mặt trăng, biểu tượng của khả năng sinh sản và người bảo trợ của đời sống vợ chồng, khiến cho Tết Trung thu cũng là dịp để nam nữ tìm hiểu nhau qua những câu hát đối, hoạt động vui chơi trong đêm trăng rằm. Nhân dịp Tết Trung thu sắp đến, chúng ta cùng đọc lại trích đoạn bài "Tết Trung thu" của GS. Nguyễn Văn Huyên đăng trên tạp chí Indochine năm 1942 để cùng thưởng thức sự phức tạp và thú vị của ngày Tết dân gian này.

Nguyễn Văn Huyên
Indochine, Hebdomadaire, Illustré, số 108, 24/7/1942
(bản dịch của Đỗ Trọng Quang)

(…) Mặt trăng, được coi là biểu tượng của khả năng sinh sản, trở thành người bảo trợ của phụ nữ và đời sống vợ chồng. Trên mặt trăng có cung của ông Nguyệt lão và bà Nguyệt, cả hai đều quyết định việc hôn nhân của mọi người trên trái đất. (…) Chính bằng những sợi chỉ tơ hồng mà ông tơ rằng buộc các cặp vợ chồng tương lai. Ông tơ càng buộc chặt, họ càng xích gần nhau, càng yêu nhau. Trai gái chỉ chắc chắn về tình yêu của họ và được gắn bó với nhau trong tương lai bằng hôn nhân nếu sợi được se để thành chỉ. Họ còn ngập ngừng khi chỉ bị rối. Có trường hợp Nguyệt lão se sẵn chỉ trước, buộc cặp vợ chồng tương lai. Chính vì vậy mà một số cuộc cưới xin được dễ dàng: người ta không cần phải đợi cho đến khi chỉ được se xong.

Dù sao, Trung thu, tết của mặt trăng, đồng thời cũng là tết dạm hỏi, lúc cả nam và nữ đều tìm cách làm vừa ý người khác và tìm thấy trong đám đông người bạn đời tương lai của mình. Họ tụ tập từng nhóm từ sáu đến tám người, ngay lúc sẩm tối, trước cửa hay trong sân nhà mình. Họ đứng thành hai phe, một phe nữ, một phe nam. Và họ vừa hát đối vừa ngắm trăng. Người con trai (hay người con gái) có thể bị loại vì hát tồi, hay vì không tìm được câu thơ đáp lại đối phương. Cuộc thi hát đối đáp này chỉ kết thúc khi tất cả những người hát của một phe đều bị loại, chỉ trừ một. Lúc mỗi bên chỉ còn một người hát, thì ai thắng được giải nhất, còn người kia được giải nhì. Phần thưởng này là tiền, lụa, chè hay cái quạt.

Tiếp theo những cảnh hát đối đáp này thường là lễ dạm hỏi và cưới xin: người con gái vừa có sắc vừa có tài được đối phương mình lấy làm vợ, hoặc được một chàng trai đã dự hội dạm hỏi. Nếu những cuộc hát đối đáp này không được kết thúc bằng dạm hỏi thì ít nhất đây cũng là cơ hội để trai gái làm quen nhau.

Ở các gia đình giàu có và danh giá, con trai và con gái không được phép hát như thế. Tuy nhiên, những cô gái thuộc gia đình thượng lưu, để tỏ tài mình trước mắt các chàng trai và các bà mẹ chồng tương lai, đều nhân dịp tết tháng Tám, cũng gọi là tết trẻ em, để đua tài bằng cách làm đủ loại đồ vật với bột, giấy, hoa quả, v.v.

Đêm Trung thu, cả nhà tưng bừng. Cửa mở toang và tất cả những ai ăn mặc tươm tất đều có thể vào nhà. Cô gái có vai trò tích cực nhất trong việc chuẩn bị tết thì lui vào một căn phòng có mành che kín. Trẻ con nô đùa xung quanh bàn dưới sự chỉ dẫn của các anh trai và chị dâu. Khách có thể tự do đi xung quanh bàn. Họ bình phẩm, cười vui. Rồi sau khi khen ngợi và cảm ơn chủ nhà, họ đi ra và tới các gia đình khác. Các vị quý khách thì được cha mẹ tiếp. Và các cô gái chỉ ra khi bố mẹ gọi bưng nước mời khách.

Như vậy, tết Trung thu, trong một quá trình diễn biến lâu dài của tư tưởng và phong tục, đã trở thành ngày hội lớn của tuổi trẻ, trong đó trai gái gặp gỡ nhau và hát đối đáp giữa các đám đông và dưới ánh trăng. (…) Trong các cuộc hát đối đáp đó, họ tha hồ tìm hiểu nhau. Những lời thề thốt được trao đổi trịnh trọng trước ánh trăng rực rỡ xuất hiện uy nghi như một vị thần chứng giám. Và như vậy, ở cuộc đấu tao nhã này nảy nở một tình yêu và những giá trị. Có trường hợp những mối dây chắc chắn ràng buộc các lứa đôi này và những đám cưới được cử hành vào ngày lành tháng tốt của mùa xuân sau.

(…) Đêm đó, khi trăng đã lên ngự uy nghi ở điểm cao nhất của bầu trời, vào thời kỳ này thường rất quang và trong vắt, các nhà thơ tụ họp nhau để uống “rượu hoa vàng” dưới bóng những cây trúc, và nhắm những con ốc ở tháng này của mùa thu thường béo hơn ở những thời kỳ khác, và để cùng nhau ứng tác những vần thơ ca ngợi thiên nhiên vĩnh cửu và tuyệt đẹp. (…)

Trái lại, những thanh niên đã hoặc sắp sửa học hành thành tài lại vui tết Trung thu theo kiểu của họ. Đối với họ, đây là ngày tết của tương lai, ngày tết mở đầu cho các kỳ đỗ đạt sắp tới của họ. (…) Cây đa che cho chú Cuội của dân gian trở thành cây nguyệt quế có hoa nở về mùa thu và đôi khi rụng xuống mặt đất. Cái cây hiếm hoi này, với những cành nhanh oai vệ, là biểu tượng của sự đỗ đạt vinh quang. Đêm đó, ai cũng mong muốn lên cung trăng, qua giấc mộng, bằng một chiếc thang “mây”, mây đan hay mây trời, để hái một cành kỳ diệu của nó.

Vì thế, ở tết Trung thu này, người ta bày lên bàn dành cho trẻ em tất cả các hình trạng nguyên, tiến sĩ… của những khoa thi ngày xưa, hình bàn thờ gia tộc, các đình làng, là những nơi các vị tân khoa sẽ phải đến long trọng làm lễ khi vinh quy về làng.

Trung thu ở nước Việt Nam này đã trở thành một ngày tết mang tính chất phức tạp thú vị, đến nỗi cũng như tất cả các lễ hội có đặc tính dân gian khác, nó làm cho ai cũng quan tâm và sung sướng, bất kể họ thuộc giai tầng nào hay lứa tuổi nào trong nước. Thoạt tiên được coi là ngày lễ của người làm ruộng chỉ lo lắng đến vụ thu hoạch của mình, nó đã được những quan niệm mới và ước vọng mới của xã hội làm trẻ lại và trở nên sinh động. Là ngày tết của dạm hỏi, nó góp phần to lớn làm cho xích lại gần nhau các nhóm và các gia đình sống tách biệt hẳn nhau sâu sắc kể từ sau những ngày lễ hội của Tết Nguyên đán vừa qua. Là ngày tết của lớp tuổi trẻ học trò, nó mang lại cho mọi người hy vọng rằng, trong những ngày sắp đến, họ có thể thờ vua giúp nước, và họ sẽ xứng đáng với lòng tin cậy của các bậc huynh trưởng cũng như của các cô vợ xinh đẹp và đức hạnh đang trông mong trong sự im lặng và tần tảo, được theo sau chàng trong đám rước vinh quy trên những chiếc võng điều.

Nguyễn Văn Huyên toàn tập, Văn hóa và Giáo dục Việt Nam, tập 2, NXB Giáo dục, 2001, tr. 953-969.

BẢN VĂN ĐỆ TAM TỔ MƯỜNG

GIỚI THIỆU BẢN VĂN

ĐỆ TAM - TỔ MƯỜNG

Tư liệu / Đền Bồng Lai Cao Phong - Hòa Bình

Nhang nhất triện lòng thành dâng tiến

Cung thỉnh mời tiên chúa Đệ Tam

Phương danh lưu thuở Hồng Bàng

Thuyền Lâm Diệu Nghĩa sơn trang tổ Mường

Phong Sơn động đường đường hách trạc

Cảnh Long Đầu họa tạc danh linh

Hồng Bàng từ thuở khai sinh

Rừng thiêng núi thẳm những tinh cùng tà

 Việt nhân thời nan qua khổ ải

Thương dân phàm xin cải hiện thân

Ngọc Hoàng mến cảm lòng nhân

Chiếu phê chấp nguyện phong vân đùng đùng

Lại sai thêm tùy tùng bộ tướng

Lĩnh lệnh bài “ngâm Phượng chi thi”

Theo chân “Mạn trược thanh y”

Giáng vào các họ hộ trì chủ nương

Chọn cảnh vắng xứ mường heo hút

Dải long trường vun vút ngọn xanh

Trong hang nhũ tím buông mành

Ngoài thời long nhẫn nước xanh đêm ngày

Cảnh đặt để vui vầy tùng trúc

Chẳng phải trời ai đúc mà nên

Nam thiên sấm động vang rền

“Tùy xa vân phủng thượng lên nham đầu”

Phép tàng tu “huyễn màu chí diệu”

Luyện phù thời chuyển chú ghê thay

Lão quân bí pháp ra tay

Tác uy thảo mộc lá cây luyện bài

Trì chú hết trong đài ngoài động

Lá cây rừng buông thõng lả lơi

Quỷ tà tán vía bạt hơi

Còn đâu là bóng biết đâu là hình

Lũ yêu tinh hiện mình quy phục

Phép bà ra mỗi lúc một ghê

Mường dân bách chúng sơn khê

Lên nương lên rẫy đi về hôm mai

Bà cho biết thần oai thánh lực

Phép tàng hình mắt tục khôn hay

Trêu người bà mơi ra tay

Trêu cho hồn vía đêm ngày thất kinh

Đang yên ắng thình lình tiếng nhại

Ngó bên này lại ngoái bên kia

Ô hay sự lạ chưa kìa

Bên này không bóng bên kia vắng người

Chợt nghe thấy tiếng cười khanh khách

Tưởng đâu là tiếng vách tiếng hang

Ai hay cô dí cô nàng

Cô vần trước mặt cô quàng đằng sau

Cô vuốt tóc xoa đầu sờ má

Cô sợi thừng cành lá bẻ bươi

Râm ran chẳng ngớt nói cười

Tiếng thời giáp mặt mà người nơi nao

Lại bất chợt ào ào như gió

Rủ về miền núi đỏ thung thâm

Líu lô ca hát bổng trầm

Tiếng Mường tiếng Mán nhịp cầm nhịp xênh

Lúc ngắm cảnh chênh vênh sườn núi

Khi hiện người hái củi đào măng

Thần thông khê hạ sơn đăng

Thảnh thơi hang động dung dăng quán lầu

Tiếng dậy khắp các châu các bản

Chúng sơn dân Mường Mán bảo nhau

Rừng trong núi thẳm thung sâu

Có bà thần nữ phép mầu tối linh

Trị khắp hết tà tinh quỷ dữ

Muốn các mường các xứ bình an

Thời vào cung kính thần ngàn

Xin bà bảo hộ cho an tháng ngày

Kể từ đó ra tay chiêu khán

Trấn quỷ tà trừ nạn cho dân

Thấy ai “Đạo – Cốt cư trần”

Bà đem truyền dạy chú thần bùa thiêng

Phép tàng tu lưu truyền từ đấy

Quyết mo phù đã dậy thế gian

Lên non đi suối về ngàn

Tuyên danh thần nữ được an mọi bề

Hết lệnh trời cải về tiên tính

Lưu nhân gian đức chính hình dong

Lịch triều truy tặng sắc phong

Thuyền Lâm Diệu Nghĩa vốn dòng sơn trang

Chữ khấn rằng Đệ Tam Mường tổ

Xưa giáng trần tế độ sinh nhân

Sắc cho Mường Mán sơn dân

Phụng thờ nhang khói mông ân đời đời

Ai hữu sự đem lời tấu đối

Sắm cau trầu sám hối chúa tiên

Hữu cầu tất ứng tự nhiên

Đỉnh khai cửu chuyển khe liền núi thông

Hoặc dù ai kiều đồng bắc ghế

Thiết đàn tràng nghi lễ thành tâm

Cậy nhờ đến phép sơn lâm

Khẩn cầu tiên chúa giáng lâm tức thời

Đã thỉnh cầu kêu mời xuất động

Đem “phi phù ấn phóng” càn khôn

Ầm ầm kèn giục trống dồn

Tứ phương khói tỏa, bát môn vang lừng

Khoác thanh y ngự lưng bạch tượng

Các thị hầu mãnh tướng theo sau

Bà truyền cấp cấp cho mau

Phù đồng thiếp tính bảo nhau chớ phiền

Thọ trường niên được yên gia sự

Phúc mãn đường tôn tử thông hanh

Nay con một dạ kính thành

Sơn trang dạo khúc cầm thanh rộn ràng

Xin chúa bà gia ban phúc lộc

Độ muôn người bội gốc sai hoa

Trong khi xênh phách cầm ca

Sai ngôn thất ý xin bà khai ân.

Diễn Đàn Hát Văn Việt Nam : www.hatvan.vn

Phụng Đăng

CHÙA BỐI KHÊ

Cây hương và không gian Chùa Bồi khê trong những ngày mùa thu đẹp trời của Hà Nội /fb

Chầu văn tư liệu : CÔ BƠ THOẢI

ĐÔI ĐIỀU GHI CHÉP TÌM HIỂU ĐỨC ÔNG ĐỆ TAM

Trích từ FB / Phủ Thủy

Cung nghinh Hóa nhật triều thiên Trần triều TIẾT ĐỘ SỨ    tiến phong NHẬP NỘI  THÁI UÝ ,  VĂN MINH QUỐC CÔNG ,  GIANG HƯƠNG CHIÊU CẢM  HƯNG NHƯỢNG ĐẠI VƯƠNG ,TRẦN QUỐC CÔNG  Húy T - ảng  (3/8)

Đôi điều về Đức Ông :

- Kính thưa , trong tín ngưỡng thờ nhà Trần , vai trò của Đức Ông Đệ Tam Đông Hải Đại Vương rất quan trọng , cũng là một trong những giá Thánh thường xuyên thượng đồng nhất khi hầu về nhà Trần . Công huân bình Nguyên phạt Sầm của Ngài to lớn , sự nghiệp bảo quốc hộ dân anh uy đã rõ ràng . Dân cảm ơn ấy mà thờ tự , ức niên hương hỏa vạn cổ miếu đường . Ấy vậy , trong hành trạng của Ngài còn nhiều điều chưa được tỏ tường khiến cho môn đệ đồng tải của Ngài cũng có những sai lạc khi chưa hiểu hết nên dẫn những quan niệm khác nhau trong việc thờ và khi ốp bóng Ngài . Họ Trần nay lạm bàn như sau :

1 . Nói đến Ngài , người ta thường nhắc đến tội xui cha tạo phản , rồi bị đày ra vùng Đông Bắc đến chết không cho gặp , đến nỗi uất quá mà treo cổ tự vẫn . Dẫn tới khi hầu Thánh , phát sinh ra các quan điểm về Thượng Từ không được thỉnh Ngài , và chỉ có Ngài mới lên đai thượng để tỏ rõ nỗi oan của mình . Điều đó đã hẳn là đúng chưa ?
Về câu chuyện tạo phản , có chép trong Đại Việt sử kí toàn thư , sau được ghi lại trong các sách Trần triều chính kinh sơ biên , tập biên đời Nguyễn ... câu chuyện có nhắc tới mối hận giữa Chiêu Lăng Thái Tông nhà Trần và anh trai An Sinh Vương Liễu , cùng lời trăng trối phải lấy được thiên hạ với Hưng Đạo Vương . Dẫn tới khi Đức Hưng Đạo cầm quyền tiết chế , quân quốc trong tay , những lời dị nghị về việc thích vua cướp ngôi nổi lên , nhiều người lo sợ Vương sẽ tạo phản . Thực tế chứng minh lòng trung trinh của Vương hết lòng với dân với nước , những chuyện tắm cho Thái Sư Chiêu Minh Vương , vứt gậy sắt bịt đầu ... đều là những hành động để xoá bỏ hận thù giữa hai nhà , thể hiện lòng trung quân . Trong những diễn biến chính trị đó , cho phép tôi nghĩ rằng , câu chuyện xui cha làm phản cũng được dựng lên nhằm để chứng minh điều đó . Cao trào được đẩy lên đến mức Đức Vương rút kiếm chém con trai mình tỏ lòng trung và lời dặn chết không nhìn mặt . Với cá tính thẳng thắn cương mãnh , Đức Ông đệ tam có lẽ đã được chọn , ông đã phải dùng thân mình và danh dự cùng chữ hiếu để chứng minh sự trung quân của Cha , giúp cho Đức Ông Hưng Đạo nắm quyền toàn bộ cả nước mới có sức đánh giặc giữ nước , cũng là cứu cho toàn bộ con cháu An Sinh Vương thoát sự nghi kị của triều đình . Ngài đã mang tiếng oan hơn bảy trăm năm rồi .

Hơn nữa ,nếu là người có lòng tạo phản , sau này khi bình Nguyên xong triều đình sao vẫn để Ngài nắm quyền quân sự , vẫn phái đi đánh dẹp các nơi như sách Sầm ( 1296) ,hai con gái được lấy vua , một người làm hoàng hậu , con trai 14 tuổi được phong Đại Vương ... những vinh hiển như thế nào dành cho một người manh tâm tạo phản . Có lẽ triều đình nhà Trần nhận ra ngài oan , nên vẫn dùng như thế .
Với sự quí hiển về cuối đời , Ngài là quốc trượng , thân vương , sau khi thăm lại nơi chốn xưa , đã không bệnh mà hoá , năm ấy đã ngoài bảy mươi . Chính sử đã ghi rõ ràng như thế , Đâu có câu chuyện treo cổ tự tử như xưa nay vẫn nói . Thực sự là thiếu hiểu biết đặt điều cho Thánh .

- Thờ Thánh theo Đức của Ngài , bậc sinh vi tướng tử vi thần , đã trút những ân oán phàm gian làm một bậc hiên Thánh thì đâu có chấp chi chuyện khi còn tục cốt phàm gian . Trong sách ghi , Đức Ông nói đậy nắp quan tài mới cho vào ,chứ ko nói rõ từ mặt cấm cửa . Trong các chính từ thờ nhà Trần vẫn để tượng pháp ngai khám bài vị bát hương thờ nhà Ngài , khoa cúng thỉnh vẫn để tên ngài , thậm chí trong Trần triều chầu văn tập , trong Tứ Vị Thánh Tử chỉ Ngài có văn chầu riêng . Sự thờ lễ như vậy , há là trần gian muốn bỏ là bỏ hay sao . Thực đem tâm phàm áp cho Thánh , bất kính nhường nào .
- lại nói chuyện lên đai thượng . Tuy nói thờ theo Đức , ko thờ theo sức của Thành được , nhưng những phép đai thượng xiên lình , lấy dấu , hài hồng , cự lực ... cũng là những phép phương tiện thị hiện ra để lấy uy cho Thánh , dẫn nhân nhập đạo , lấy cái thực để tỏ bày cái hư mà thôi . Là phép phương tiện thì sao chẳng được , miễn làm quá lố thì đều được cả . Hỏi các cụ đồng già khi trước , phàm ai xiên lình mà chả lên đai thượng trước , không riêng Đức ông Đệ Tam mới phải tỏ lòng oan bằng thắt cổ .

2 - Một vấn đề nữa về nơi hoá hiển của nhà Ngài . Lâu nay chúng ta vẫn nghĩ Ngài bị đày ra trấn vùng Đông Bắc , nên khi tự sát để lấy linh khí bảo vệ non sông , cho rằng ngài hoá tại đây nay là vùng cửa Ông cẩm phả quảng ninh . Nhưng theo nhiều tài liệu và nghiên cứu điền dã , đã chỉ ra rằng đất Ngài được phong là ơ vùng Ninh Bình , Hải Dương , Hải Phòng(hiện còn rất nhiều làng thờ làm thành hoàng làng như Chùa Long Đẩu , Đình Trùng Thượng , Trùng Hạ ...) . Về địa danh Vườn Nhãn Trắc Châu , nơi mũ đá sạp đá Ngài hoá hiển để lại , nay chính là xã AN CHÂU  huyện Nam Sách , Hải Dương gần bến đò Hàn . Cũng kể ra thế , để những ai có lòng tầm nguyên phỏng cổ có nhân duyên biết được có lòng về chiêm bái dấu xưa , không để mai một dấu Thánh thiêng liêng  . Trong ảnh là sập đá truyền rằng Ngài ngồi lên khi hóa trôi về Trắc Châu

Vậy có thơ đề rằng :

Hàn Giang cuồn cuộn chảy về đông 
Nhớ xưa Nhị Thánh buổi bình Mông 
Đức Ông giáp mã theo phù tá 
Phụ tử tâm bào chẳng quản công 
Vãn tặc tái hồi thăm đồn cũ 
Một giờ gió cuốn hóa lên không 
Thạch sàng mũ đá lưu để lại 
Theo dòng con nước nổi mênh mông 
Về đến Thanh Lâm vườn nhãn xứ 
Khí thiêng hóa hiển phép thần thông 
Dân xứ Trác Châu ghi sự ấy 
Dựng nơi lưu dấu Lục từ Công 
Trải bẩy trăm mùa như thường tại 
Biến thiên dâu bể phút thành không 
Thạch sàng lòng giếng còn hay mất 
Mũ đá lặn về với đáy sông 
Bùi ngùi miếu vũ thành hoang lạnh
Thẹn lời nhân thế chửa báo công..

Ghi chép về cống vật của nước ta thời thuộc Minh trong Minh thực lục

[Ghi chép về cống vật của nước ta thời thuộc Minh trong Minh thực lục (*)] - Kỳ 1: Quạt.

Thời kỳ thuộc Minh kéo dài tròn 20 năm, bắt đầu từ năm 1407 - khi nhà Minh đánh bại nhà Hồ và chấm dứt vào năm 1427 - khi Lê Lợi đánh đuổi được quân Minh ra khỏi bờ cõi.

Đây được coi là một giai đoạn đen tối trong quốc sử, cùng với việc mất đi nền độc lập thì nước ta còn phải gánh chịu ách áp bức bóc lột nặng nề của nhà Minh, với những thảm cảnh “đánh thuế nặng, bóc lột nhiều, dân không lấy gì mà sống được” như trong “Đại Việt sử ký toàn thư” chép lại.

Tuy nhiên ở một góc độ khác, việc khai thác sử liệu nhà Minh ghi chép về nước ta vào giai đoạn này, mà đối tượng chúng tôi khai thác ở đây là bộ “Minh thực lục” lại đem đến nhiều thông tin hữu ích, góp phần bổ khuyết cho sử liệu của Việt Nam.

Việc dâng cống phẩm, vốn là một thông lệ của các quốc gia có mối quan hệ ngoại giao với các triều đại Trung Quốc nói chung và của nước ta nói riêng. Trong giai đoạn độc lập, các cống phẩm ngoại giao của nước ta tặng cho phương Bắc thường chỉ mang tính hình thức, có số lượng không lớn (so với quy mô một quốc gia) và không thường xuyên phải tiến cống. Ngoài ra, theo nghi thức ngoại giao, sau khi nhận được cống phẩm, thì “Thiên Triều” cũng phải đáp lễ lại bằng các tặng phẩm ngoại giao.

Nhưng từ năm 1407,  nước ta bị sáp nhập vào lãnh thổ nhà Minh, đổi tên thành quận Giao Chỉ, lúc này viếc cống sản vật từ nghi lễ ngoại giao đổi thành nghĩa vụ bắt buộc của quận huyện địa phương với trung ương, các sản vật quý nhất đều được khai thác với số lượng lớn đem tiến cống.

“Minh thực lục” ghi chép tổng cộng 17 lần cống tiến sản vật của quận Giao Chỉ dưới thời Minh thuộc, kéo dài 8 năm, bắt đầu từ niên hiệu Vĩnh Lạc thứ 14 (1417) tới niên hiệu Hồng Hi nguyên niên (1425).

Từ năm 1426, khởi nghĩa Lam Sơn trên đà thắng lợi, hệ thống cai trị của nhà Minh tê liệt, việc tiến cống bị hoãn lại. Năm 1427, khởi nghĩa Lam Sơn giành thắng lợi, quân Minh phải rút về nước. Năm 1431, niên hiệu Tuyên Đức thứ 6, triều đình Minh Tuyên Tông phong vương cho Lê Lợi, giao “quyền trông coi công việc nước An Nam”, thừa nhận chính thức nền độc lập của nước ta. Từ đây cống phẩm của Đại Việt đưa sang nhà Minh quay lại là cống phẩm ngoại giao, mang tính chất hình thức. Vì thế, Minh thực lục khi nhắc đến số cống phẩm này, thường chỉ ghi chép chung chung đại để như “cống trầm hương, ngà voi, đồ dùng vàng, bạc, sản vật địa phương”.

Loạt bài này sẽ chỉ đề cập tới những loại cống vật có số lượng nhiểu nhất và được Minh thực lục thống kê chính xác trong số 17 lần cống tiến của Giao Chỉ bao gồm lụa sống, sơn, tô mộc, thúy vũ và quạt. Kỳ đầu tiên chúng tôi sẽ nói tới sản vật có số lượng cống tiến nhiều nhất đó là quạt.

Thống kê cụ thể về số lượng quạt được cống phẩm như sau:

1)Tháng Chạp niên hiệu Vĩnh Lạc thứ 14 (12/1/1417): Giao Chỉ tiến một vạn quạt giấy. ([1]tr 1975)

2)Tháng Chạp niên hiệu Vĩnh Lạc thứ 15 (1/2/1418): Giao Chỉ cống một vạn quạt. ([1]tr 2052)

3)Tháng Chạp niên hiệu Vĩnh Lạc thứ 16 (12/1/1419): Giao Chỉ cống 1 vạn quạt giấy. ([1]tr 2117)

4)Ngày 29 tháng Chạp niên hiệu Vĩnh Lạc thứ 17 (14/1/1420): Cống  1 vạn quạt. ([1]tr 2182 – 2183)

5)Tháng Chạp niên hiệu Vĩnh Lạc thứ 18 (1/2/1421): 1 vạn quạt. ([1]tr 2245)

6)Tháng Chạp niên hiệu Vĩnh Lạc thứ 19 (1/2/1422): Giao Chỉ cống lên 7535 quạt giấy. ([1]tr 2301)

7)Tháng Chạp niên hiệu Vĩnh Lạc thứ 20 (12/1422 – 1/1423): Giao Chỉ cống 8430 quạt. ([1]tr 2364)

8)Tháng Chạp niên hiệu Vĩnh Lạc thứ 21 (1/1424): Giao Chỉ cống lên một vạn chiếc quạt. ([1]tr 2421 – 2422)

- Quạt (Nguyên văn “phiến” 扇 hoặc “chỉ phiến” 紙扇, cá phiến個扇). Tổng cộng 75.962 chiếc, như đã nói ở trên: quạt là cống phẩm có số lượng nhiều nhất trong số các cống phẩm của quận Giao Chỉ.

Phương Nam vốn nằm trong vùng nhiệt đới với số ngày nắng trong năm rất dài, nên người Việt đã có tập tục dùng quạt lâu đời, theo đó trình độ chế tác các loại quạt của người việt cũng rất cao.

Thời Lý, Chu Khứ Phi trong “Lĩnh ngoại đại đáp” từng viết “có kẻ cài trầm sắt,có kẻ đi dép da, tay cầm quạt lông hạc, đầu đội nón hình ốc…” ([2]tr 59 – 60)

Năm 1621 Cristophoro Borri cũng miêu tả người Việt ở Đàng Trong “Cả đàn ông đàn bà đều ưa cầm quạt rất giống như ở châu Âu. Họ cầm là cầm lấy lệ thôi”. ([3]tr 56)

Vì vậy không khó lí giải về số lượng lớn quạt mà quận Giao Chỉ phải cống. Điều này, ở góc độ nào đó cho thấy quạt giấy của nước ta là sản phẩm thủ công mỹ nghệ có chất lượng và nổi tiếng đương thời, cũng như có một lượng lớn nhu cầu về loại mặt hàng này ở phương Bắc.

Chú thích:

[1] Các sử quan nhà Minh (明朝史官), Minh thực lục (明實錄) (1961) , Trung ương nghiên cứu viện - Lịch sử ngữ ngôn nghiên cứu sở (中央研究院 - 历史语言研究所), Bắc Kinh ( 北京 ) Quốc lập Bắc Bình đồ thư quán (国立北平图书馆), tập 2, Thái Tông Văn Hoàng đế thực lục.
[2] Chu Khứ Phi (周去非) , Lĩnh ngoại đại đáp (嶺外代答), (1999), Trung Hoa thư cục (中华书局)
[3] Cristophoro Borri , Xứ Đàng Trong năm 1621 (1998), NXB TP HCM.

(Ảnh sản phẩm quạt sừng giấy dó châm kim)

BẢN QUYỀN NGHIÊN CỨU THUỘC VỀ:
Công ty cổ phần Ỷ Vân Hiên