Ba mươi tết - Chèo cổ

          “ Hề mồi ba mươi tết” là một làn điệu nằm trong hệ thống  làn điệu Hề mồi. Có nguồn gốc văn học từ ca dao quan họ 

ba mươi tết

Trình bày : NSUT Xuân Theo

Ba mươi tết, tết lại ba mươi

                   Vợ thằng Ngô, đốt vàng cho chú khách

                   Một  tay cầm cái dù rách

                   Em đứng bờ song

                   Em trông sang, bên nước người

                   Hỡi chú chiệc ơi là chú chiệc ơi

                   Một tay cầm quan tiền

                   Một tay em sách thằng bù nhìn, em ném xuống song

                   Quan tiền nặng thì quan tiền chìm

                   Bù nhìn nhẹ thì bù nhìn nổi

                   Ới ai ơi! Của nặng hơn người

                                                                    ( ca dao )

                   Ba mươi tết tệt lại ba mươi

                   Thằng bé Ngô con, đốt vàng cho chú khách

                   Nó khấn cho minh bạch

                   Cho rạch cho ròi

                   Đồng tiền thì chìm

                   Bù nhìn thì nổi

                   Ới, ới chú chiệc ơi! của nặng hơn người

                                                          ( Bài 30 tết – Quan họ Bắc Ninh )

          Làn điệu “ Hề mồi 30 tết” được dùng cho hề mồi kể chuyện với nhau hát, nó thuộc loài bài hát ngoài tích trò của chèo. Nó có tích chất châm biếm, chê kẻ lấy chồng ngoại lai, nhưng lại có âm điệu ngậm ngùi thương xót cho số phận những người đó. Làn điệu này có thể sử dụng theo hai hoàn cảnh: Buồn thảm: dùng cho số phận không may của minh hoặc là dùng để châm biếm có chút ái ngại cho số phận những kẻ tham vàng phụ ngãi… Làn điệu trên thuộc loại đa dùng và có cấu trúc gồm: vỉa, trổ mở đầu, trổ thân bài và trổ nhắc lại 1,2,3,4

LỜI THƠ

          Vỉa:

                   Anh về Bắc quốc tám chín mười đông

                   Anh bỏ mẹ con tôi chịu chốn phòng không đợi chờ

          Trổ mở đầu:

                   Hôm 30 tết

                   Tết lại tối hôm 30

          Trổ thân bài:

                   Tôi là vợ người Ngô

                   Đốt vàng cho chú khách

                   Khấn cho minh bạch

                   Anh mới để cho mẹ con tôi

          Trổ nhắc lại 1:

                    Anh mới để cho mẹ con tôi

                   Mỗi một trăm chiếc đĩa

                   Đôi ba trăm chiếc bát

                   Một cân đường cát

                   Đôi ba cân đường phèn

          Trổ nhắc lại 2:

                   Tay là tay tôi cầm

                   Một bên bàn đèn

                   Một bên dù rách

                   Đầu tôi đội tay tôi xách chiếc chăn bong

                    Ra đứng bờ song

                   Trông sang bên nước người

                   Khóc chàng ba tiếng

                   Ơi hỡi chàng ơi

                   Thiếp tôi khóc chàng ba bốn tiếng

                   Khóc nay thiếp tôi khóc chàng

          Trổ nhắc lại 3:

                   Dù chàng có đi đâu

                   Bẩy tám chín năm trời

                   Bỏ ba bốn mẹ con tôi

                   Bỏ nheo bò nhóc, lóc nha lóc nhóc

                   Tay tôi cầm hòn đất

                   Tay tôi cầm hòn đá

                   Tôi quăng tôi ném xuống song

                   Có phải cái đạo vở chồng

                   Hòn đất hòn đá nó nổi lên

          Trổ nhắc lại 4:

                    Tay tôi cầm một bên quan tiền

                   Một bên thằng bù nhìn

                   Tôi quăng tôi ném xuống song

                   Thằng bù nhìn nhẹ thì nó lại trôi ngược

                   Quan tiền nặng nó lại trôi xuôi

                   Hỡi trời đất ơi

                   Thế gian của nặng hơn người

                   Chung hỡi tình chung


MỘT SỐ TRÍCH ĐOẠN " BA MƯƠI TẾT " 

Trình bày : NSƯT Minh Thu

KHI HÁT SẼ THÀNH:

          Anh ơi … í í anh ơi … ới ơi anh ơi!

          Anh về bên bắc quốc tám chín mười, mười đông …

          Ối anh ơi … anh bỏ mẹ con tôi luống chịu chốn phòng không i … tôi đợi i i ì i chờ.

                  

          Hôm ba là / ba mươi tết tết ới lại tới đến hôm ba / mươi / i i i ỉ / í i ỳ ( LK4)

                  

           Tôi là i / vợ / người Ngô i / đốt vàng thời đi / cho chú khách khấn i / cho / thời minh bạch. Anh mới để thì cho mẹ con / i ỉ tôi / i  ỳ i ỉ / í i ỳ ( LK4)

                  

          Anh mới để  thì cho / mẹ con tôi có mỗi / một / trăm / chiếc đĩa i i i đôi ba / trăm / thì chiếc bát một / cân / đường cát đôi ba cân ba bốn / cân đường / phèn / i i i ỉ / í i ỳ ( KL4)

          I tay cái tay tôi cầm một / bên  thằng bù nhìn một i / bên / thì dù rách đầu tôi đội tay tôi xách chiêc chăn bông ra i / đứng / đứng bờ / sông / i ỉ ỳ ( xt2) tôi trông sang tới / bên nước người khóc i / chàng / này ba tiếng ới i / ới / i trời / đất / ơi / i ỉ ỳ / Ba bốn tiếng thiếp / tôi khóc chàng / khóc than này / tôi khóc chàng bốn năm tiếng ơi anh chão chuộc i / ơi / i ì y ỉ / í i ỳ( LK4)

          Dù anh chàng mà / có đi đâu bẩy i / tám / tám năm trời tám i chín i / chín năm trời / bỏ ba bốn / mẹ con tôi nó bò i / nheo / bò nhóc / bò nheo bò nheo / bò nhóc // lóc nhóc lóc nhóc ấy tay tôi / cầm / i hòn đất tay tôi / cầm / i hòn đá / tôi quăng tôi / ném xuống sông / có phải cái đạo vợ chồng / i hòn đất kìa hòn đá nó nổi / i ì lên / i ì i ỉ / í  i ỳ ( LK4)

          Tay là cái / tay tôi cầm một i / bên / thì quan tiền một i / bên / thằng bù nhìn / tôi quăng tôi / ném xuống sông bù nhìn nhẹ thì nó lại trôi ngược quan tiền nặng thì nó lại trôi xuôi ới  / trời i / đất / ơi / i ỉ ỳ ( xt2 ) ấy thế gian / sao của nặng hơn người chung i / hỡi / tình / chung

bài viết : BẢO HOÀNG ( MC )

Chung tay cùng BLOG ( offline 3 )

CÔNG VIỆC CHUẨN BỊ BUỔI OFFLINE 3

( 02.01.0211 )

Sự chuẩn bị cho buổi offline diễn ra Đầu xuân 2011 cần có sự đóng góp nhiệt tinh từ tất cả các thành viên yêu thích “ Hát văn “ . Mong mọi người chung tay cùng blog để buổi offline 3 được thành công tốt đẹp .

Mantico lên một số kế hoạch chuẩn bị cho buổi offline ở một số vị trí / Mọi người thấy mình có khả năng hoàn thành tốt ở vị trí nào thì vui lòng PM lại cho mantico hoặc trưởng nhóm bộ phần của từng mảng / Giúp mantico hoàn thành kế hoạch buổi offline 3 thành công

Trân thành cảm ơn các bạn

( 01) Hậu cần : Công việc bao gồm / lên kế hoạch chi tiết cho số lượng các bạn đăng ký tham gia ngày 02.01/ sau đó chốt danh sách để làm bữa ăn nhẹ cho buổi trưa ngày OFFLINE

( 02 )  Loa đài : Bao gồm việc chỉnh âm thanh ở quán / phụ trách : Quang Duy ( nam định ) / Huy ( Nam định )

( 03 ) Đón tiếp : Lên danh sách số thành viên tham gia buổi OFFLINE / Buổi sáng ngày OFFLINE các bạn đến sớm , đón tiếp các thành viên đến dự offline ( bao gồm : Ghi danh / hướng dẫn mọi người vào vị trí / nhận đăng ký các tiết mục tham gia giao lưu / Thu lệ phí offline ) Phụ trách : Huyền ( hà đông ) / chị Xuân ( Hải phòng )

( 04 )  Trang trí không gian buổi OFFLINE : Để có một không gian OFFLine 3 gần gũi và ấm cúng / blog rất mong những bạn trẻ có những ý tưởng sắp xếp không gian để buổi offline có một không gian thân thiện cởi mở và mang đậm văn hóa dân gian Việt Nam / Phụ trách : Phúc ( hưng yên ) / anh Tuân ( Quảng cáo ) và Thái

( 05 ) Khăn áo : Blog  có một số tiết mục biểu diễn giá đồng  như ( Chầu đệ nhị / Cô bé đông cuông ,. Cô bé suối ngang …… Vì vậy bạn nào có khả năng lên khăn áo cho buổi biểu diễn thì cùng mantico phụ trách mảng này phụ trách :  anh Phong ( khăn áo offline 2 ) / Phúc ( hưng yên ) , Vũ ( lạng sơn )

(06) Dẫn chương trình và lên kế hoạch chương trình : ( phụ trách :  Hoàng MC / Đức Anh ( cô chín ) hỗ trợ chương trình anh Trí Minh

(07 )  Nhạc cụ cho buổi offline 3 : Những thành viên có trống , phách , đàn nguyệt , đàn tranh , tam thập lục . sáo , nhị xin vui lòng mang theo trong buổi offline 3 để  giao lưu / phụ trách : Chị vân ( đàn nhị )

(08) Phụ trách các tiết mục biểu diễn : Các bạn tham gia đăng ký biểu diễn các giá đồng xin vui lòng đăng ký để blog lên chương trình cũng như có sự chuẩn bị từ trước về khớp nhạc với phần biểu diễn của các bạn / Phụ trách : Lưu Công Anh Quân ( Đàn nguyệt ) / mantico’s BLOG /

Ở tất cả các vị trí mà mantico đã miêu tả công việc cụ thể các bạn thành viên có khả năng giúp mantico ở vị trí nào xin vui lòng liên lạc với vị trí mod ( trưởng nhóm các mục theo số ( 01 ) ( 02 ) (3) (4) (5) (6) (7) (8)

Mong nhận được giúp đỡ của tất cả các bạn ở tất cả các vị trí để buổi offline thành công tốt đẹp /  

 

( 01 ) : Chị Xuân : 0902008313/ Huyen ( ha dong   0936010369)

(02) : Quang Duy ( nam định ) / Huy ( nam định )

(03) : Huyền ( Hà Đông ) : 0936010369 /

( 04) : Phúc ( Hưng yên )

( 05) : Anh Phong ( khăn áo / 01639428974) hoặc anh Hoàng MC

(06): Anh Hoàng MC ( 0988612075 ) / Đức anh (0936576088 )

(07): Chị Vân ( nhị )

( 08 ) : Lưu công Anh Quân ( 0915304624)

  

BLOG xin trân thành cảm ơn sự đóng góp công sức của các bạn tham gia

Mantico’s BLOG

SDT : 0926919990

Mail : giothang4@yahoo.com

ĐỒ LỄ PHỦ ( NGÀY 02.01.2011 BUỔI SÁNG 7H CÓ MẶT Ở CỔNG PHỦ )
(Sau khi lễ phủ Tây hồ , Blog se trở về 88 Thanh Nhàn chuẩn bị cho buổi offline 3 lúc 9h ) 
phụ trách : Huyền ( hà đông 0936010369 )
- 01 : Đĩa xôi 
01: Con Gà ( gà trống nhé )
03 : 5 lon bia / 5 lon COCA / 5 bông hoa 
04 : Rượu / chè / thuốc lá  
( Phúc - Hưng yên chuânt bị 3 đĩa hoa quả ( lầu cô / sơn trang / lầu cậu )

QUÀ tặng CHO BUỔI OFFLINE
phụ trách ( gói quá / chọn quà ) : Bảo Hoàng ( MC )

DANH SÁCH ỦNG HỘ OFFLINE 3
------------------------------------------
01 : Phúc ( Hưng Yên ) - hoa quả cho buổi offline 3
02 :   Trần Thái Hoàng (tranthaihoang1985) : Bánh kẹo
03 : Huyền ( Hà Đông )/Anh Trí Minh: xôi chè buổi offline 3
05: Lương Hương Nguyên : Rượu Tuyên Quang

( Mọi đóng góp của các bạn ở buổi offline 3 . Mantico xin ghi nhận và trân thành cảm ơn tình cảm của các bạn .  )

Đền Và ( Sơn Tây )

Đền Và là tên một ngôi đền nằm cách thị xã Sơn tây chừng 2km về phía Tây Bắc,thuộc địa phận thôn Vân Già,xã Trung Hưng,thị xã Sơn Tây tỉnh Hà Tây.
Đền Và được xây dựng trên một khu đồi tĩnh mịch,giữa rừng lim cổ thụ,bốn mùa xanh tươi.
Đền được xây dựng từ đời Hùng Vương thứ 18.Tấm văn bia dựng vào đời Tự Đức năm thứ 36(năm trùng tu lớn nhất) cho biết:” Đền Và đã có từ thời nhà Đường đô hộ nước ta…”
Từ khi xây dựng đền đến nay,trải qua bao năm tháng,qua các triều đại Lý, Trần, Lê, Nguyễn.. Đền Và đều được trùng tu lại. Đặc biệt vào đời vua Duy Tân thứ nhất 1907, đền được xây như quy mô ngày nay.
Đền Và xây theo hướng Bắc-Nam,cửa đền có tam quan rộng,mái lợp ngói cổ,trên đỉnh đắp nổi hình lưỡng long triều nguyệt.Cổng nghi môn có ba cửa, cửa chính giữa chỉ mở trong những dịp hội lớn.
Qua cổng đền là một sân rộng lát gạch bát tràng,hai bên phía ngoài có gác chuông,gác trống.
Toà chính điện gồm năm gian với rất nhiều cột trụ chống mái.Mái ngói hình mũi hài.Bên trong toà bái đường bầy nhiều đồ thờ tự và treo rất nhiều hoành phi,câu đối.Bức hoành phi chính giữa,sơn son thiếp vàng có ghi bốn chữ đại tự “ Nam Thiên Thánh Tổ “
Trên hương án thờ chính ,có ba cỗ ngai thờ, ở giữa thờ Đức Thánh Tản,hai bên là hai vị tướng giỏi của Ngài là Cao Sơn và Quý Minh.
Bên trong cùng là hậu cung, được mở mang xây dựng vào đời vua Duy Tân năm thứ 9.Hậu cung là nơi thờ Mẹ Đức Thánh Tản Viên, mà dân ta tôn thờ là Đức Quốc Mẫu.
Theo Ngọc phả: Đức Thánh Tản tên là Nguyễn Tuấn,sinh ngày 15 tháng Giêng năm Đinh Hợi,thuộc đạo Hưng Hoá,xã Nam Sơn, nay là xã Trung Nghĩa,huyện Thanh Thuỷ ,tỉnh Vĩnh Phúc.Hai vị tướng giỏi là hai người em họ của Ngài.Tướng Cao Sơn tên là Nguyễn Hiển,tướng Quý Minh tên là Nguyễn Sùng.
Theo truyền thuyết: Đức Thánh Tản lấy công chúa Ngọc Hoa là con gái vua Hùng đời thứ 18. Người đã có công giúp nhà vua trong việc trị thuỷ,giữ gìn non sông đất nước,lập lại hoà bình.Sau đó Người cùng công chúa trở về sống ở núi Ba Vì.Ngưòi thường đi du ngoạn đây đó,giúp đỡ dân chúng,trị bệnh cứu người.
Một lần đến vùng đất này,Người thấy cảnh vật tốt tươi,muôn phần đẹp đẽ,trên có mây lành ngũ sắc che phủ.Người liền cho lập một hành cung gọi là Đông cung ( tức là chỗ đền Và ngày nay.)
Người đặt tên cho tên làng chỗ đó là Vân Già, nghĩa là có mây lành che phủ.
Sau khi Đức Thánh Tản hoá,dân nhớ đến công ơn Ngài,lập đền thờ ngay tại nơi đây.
Ngày nay xung quanh núi Ba Vì có bốn đền thờ lớn ,thờ Đức Thánh Tản gọi là bốn cung :
Đông cung (Đền Và)thuộc xã Trung Hưng,thị xã Sơn Tây.
Tây cung (Đền Hạ) thuộc xã Ninh Quang,Bát Bạt, Ba Vì.
Nam cung thôn Yên Quảng,Tản Ninh,Ba Vì.
Bắc cung thôn Thượng,Yên Lạc,tỉnh Vĩnh Phúc.
Hàng năm Đền Và mở hội vào ngày rằm tháng Giêng.Lệ xưa cứ ba năm một lần tổ chức Đại hội,vào các năm Tý-Mão-Ngọ -Dậu.Lễ rước tiến hành từ sáng sớm,từ Đền Và đi qua cổng thành Sơn,rồi đưa kiệu xuống thuyền qua sông đến đền Dội bên kia bờ bắc với các tuần tế lễ và diễn lại tích xưa,ca ngợi công đức của Đức Thánh Tản.
Hội vui kéo dài cho đến chiều,khi lá cờ hội to nhất gặp gió bắc phất bay, thì đó là lệnh triệu hồi. Sau đó về đến Đền Và là tuần tế đêm. Đại hội kéo dài trong ba ngày.
Đền Và là một khu di tích thiêng liêng từ hàng ngàn đời nay đối với người dân Việt. Với tấm lòng tôn kính vị Thánh nhân và đạo lý uống nước nhớ nguồn,cùng với lòng mong mỏi một cuộc sống thanh bình,no ấm.Những truyền thống tốt đẹp đó mãi mãi được lưu truyền trong các thế hệ của dân tộc Việt Nam ta. 

MỘT SỐ HÌNH ẢNH ĐẾN VÀ ( SƠN TÂY )

Bài viết : Nguyễn Tài Đức 

Photo : Mantico's BLOG

Style : Bảo  Hoàng MC 

Bàn thờ gia tiên trong gia đình Việt

Nói về bàn thờ tổ tiên thì đó là không gian thiêng liêng mà nơi đó là nơi mà tổ tiên đi về . Nơi thiêng liêng trang trọng nhất trong mỗi gia đình . Phải đặt ở gian giữa nhà trên hoặc ở nơi từ đường gia tộc . Điều quan trọng hàng đầu trên bàn thờ tổ tiên là xác lập linh vị theo triết lý 5 đời thờ cúng . Tự mình còn tính ngược lên 4 đời nữa . 

Cha xưng hiền khảo , mẹ xưng hiền tỳ 

Ông xưng tổ khảo , bà xưng tổ tỷ 

Cụ xưng tằng tổ khảo , cụ bà xưng tằng tổ tỷ 

kị xưng cao tổ khảo , kị bà xưng cao tổ tỷ ( * )

Trong mỗi gia đình người Việt Nam, bàn thờ Tổ tiên bao giờ cũng được đặt ở vị trí trang trọng trong ngôi nhà. Đó là một nét đẹp trong nền văn hoá của phương đông. nó luôn nhắc nhở chúng ta nhớ về cội nguồn. 

Trong trang Vanhoaphuongdong.com có một bài về an thần vị, tôi xin chép lại và bổ xung thêm để các bạn tham khảo

1-Thần vị bất khả hướng nội . 

Thần vị không thể quay vào trong .Thần vị, có thể là tượng phật, hình ảnh của ông bà (vì xưa do khoa học chưa phát triển nên khi thờ người ta làm bài vị ghi tên của người đã khuất hoặc tên vị thần để trên ngai thờ hoặc khám thờ). Một bàn thờ khi ta bước từ ngoài vào bao giờ cũng phải trông thấy ngay.

2-Thần vị bất khả dữ phòng tử tọa hướng tương phản . 

Thần vị không thể ngược tọa hướng với phòng đặt . 

3-Thần trác cao độ nghi hợp văn công xích “Tài” , “Bản” đích cát vị . Đãn Thần minh cao độ bất câu . 

Bàn thờ độ cao cần rơi vào các chữ “Tài” , “Bản” của thước Văn Công . Còn độ cao Thần minh thì không cần . 

4-Thần vị bất khả đối xí sở , trù phòng , ngọa thất . 

Thần vị không thể đối diện nhà vệ sinh , phòng bếp ,phòng ngủ, gầm cầu thang。 

5-Thần vị tiền bất khả phóng ngư bồn , kính tử . 

Trước Thần vị không thể đặt bể cá , gương . 

6-Thần vị hạ phương bất khả bài âm hưởng , điện thị . 

Dưới Thần vị không để các vật phát âm thanh , hình ảnh ( Máy nghe nhạc , Ti Vi ) 

7-Thần vị bất khả tại lương hạ . 

Thần vị không thể ở dưới xà . 

8-Thiết Thần vị nghi mỗi thiên thành tâm thiêu hương , tịnh cần gia sát thức trác tử . 

Đặt Thần vị rồi mỗi ngày nên thành tâm đốt hương cúng bái , cũng cần chăm quét dọn bàn thờ . 

9-Thần vị hậu diện bất khả thị xí sở , trù phòng . 

Phía sau Thần vị không thể là nhà vệ sinh , phòng bếp . 

10-An Thần vị đích tối giai nhân vị dĩ cập trạch nhật đẳng nghi thỉnh phong thủy minh sư vi chi . 

Khi an Thần Vị cần chọn ngày giờ cẩn thận cần tham khảo Minh Sư Phong Thủy . 

11-Thần Vị hạ phương bất khả đôi lạp ngập phóng lạp ngập dũng . 

Trước Thần vị không nên để các đồ đựng rác , hoặc bừa bộn . 

12-Thần Tượng tiền bất khả hữu điếu đăng già trú thị tuyến . 

Trước mặt Thần Tượng không thể để đèn nến chiếu vào . 

13-Thần vị tiền bất khả sái y phục . 

Trước Thần vị không thể treo quần áo . 

14-Thần vị tiền thượng phương nhật quang đăng bất khả trực xung Thần Tượng . 

Không nên để ánh sáng mặt trời , đèn điện chiếu thẳng vào Thần Tượng . 

15-Cung phụng đích Thần khiếu kim tôn hoặc Phật tượng bất khả thái đa , hữu phá tổn thời nghi tốc tu bổ . 

Đặt tượng Thần Phật để thờ không nên để quá nhiều , nếu có hư hỏng cần khẩn trương tu bổ .Cũng không nên đặt nhiều bát hương. 

16-Thần vị bất khả xung đối trụ tử , tường giác , ốc giác , thủy tháp , điện tuyến can . 

Thần vị không thể xung với cột , góc tường , góc nhà , tháp nước , điện chiếu sáng . 

17-Thần vị hạ phương bất khả hữu tọa kỷ . 

Dưới Thần vị không nên để ghế ngồi . 

18-Thanh lý hương lô thời , bất khả nhiệm ý di động . 

Dọn dẹp bát hương , không nên di động 

19-Trên bàn thờ không để thuốc uống , các tạp vật .

20- Hoa trên bàn thờ phải là hoa tươi 

Hoa tươi biểu hiện của sinh khí, chứ không nên bày hoa giả. Khi hoa tươi đã héo thì phải thay ngay . 

Trên bàn thờ, bát hương tượng trưng cho Thái cực ( bao gồm chứa đựng âm –dương). Hương thắp lên là nối người với trời đất. Đèn , nến là tượng trưng cho tinh tú. Bình hoa là tượng trưng cho hạnh phúc.Bộ tam sự (đỉnh đồng , đôi hạc, chân nến) tượng trưng cho khí.Hương thắp phải làm từ hương liệu tự nhiên chứ không nên thắp hương tẩm hoá chất.

Hàng ngày chúng ta thắp hương trên bàn thờ là để tưởng nhớ đến ông bà tổ tiên và lòng chúng ta hướng về điều thiện.

Đền Ba Cây

Đền Ba Cây

bài viết : Nguyễn Tài Đức 

Sau khi làm lễ dâng hương tại Đền Và, chúng tôi tiếp tục hành trình đến thăm Đền Ba Cây. Đây cũng là một ngôi Đền trong các dịp du xuân, cụ Nguyễn Đức Cần thường cho chúng tôi tới thăm.

Sở dĩ có tên gọi là đồi Ba Cây là do trước đây trên ngọn quả đồi này có ba cây thông cổ thụ. Theo ông Kiều Xuân Minh, thủ nhang hiện nay của đền kể lại: Ba cây thông cổ thụ mọc trên quả đồi này đã bị giặc Pháp đốt trong cuộc kháng chiến.

Từ đền Và , xe chúng tôi đi qua con đường đất đỏ chạy qua trước cửa đền , rồi rẽ trái cắt qua đường 32 mới. Ở đó bạn sẽ thấy có một con đường đất đỏ chạy về phía tây. Ngay ở bên con đường nhỏ này, là thửa ruộng có một con cá trê đá. Theo các cụ già kể lại : trước đây thửa ruộng này có một đàn cá trê đá gồm một con mẹ và mấy con cá trê con. Lũ cá trê đá này đã thấy có ở đây hàng ngàn năm, bởi vậy địa danh ở đây gọi là thôn đồng nổi, xóm cá trê.

Vào năm 1983 khi chúng tôi đến đây thì vẫn còn con cá trê mẹ ( to bằng tấm phản ) và lũ trê con.Nay thì con trê mẹ đã lặn đi mất , chỉ còn một con trê đá con. Nhưng nếu để ý , bạn sẽ thấy con trê đá này mỗi năm lại tiến gần đến bờ ruộng hơn.

Nhớ lại lời cụ dạy chúng tôi : Khi nào lũ cá trê đá này đi hết, thì đời ra thái bình.

Đền Ba Cây còn có tên gọi khác là Đền Ba Đai.Vì trên ngọn quả đồi này có ba vòng đai tròn chạy quanh. Thế đất như vậy phong thuỷ gọi là “đại hựu viên khâu” có nghĩa là đất lành có nhiều vượng khí.

Đền Ba Đai nằm trong địa phận thôn Yên Mỹ xã Thanh Mỹ nay thuộc Thành phố Sơn Tây và cách đền Và chừng 3km về phía tây nam. Đền nằm trên một ngọn đồi tĩnh mịch , chung quanh là rừng lim và bạch đàn.Dưới chân đồi, chỗ lối đi lên có xây một chiếc cổng. Con đường đất lên đền trước đây đã được lát gạch.Trước cổng đền phía trên có hai cây xanh mọc cành lá giao nhau, trông như chiếc cổng chào.

Xưa ở đây chỉ là một ngôi đền cũ nhỏ,mái ngói rêu phong,bên ngoài có một mái bếp lợp rơm rạ,sớm chiều khói lam lan toả.Xung quanh đồi là cả một rừng lim bốn mùa xanh tươi.Cảnh vật nơi đây thật tĩnh mịch và êm ả thanh bình.

Ngày lành mùa thu năm Tân Tỵ 2001,ngôi đền Ba Đai đã được xây dựng lại với quy mô như ngày nay.

Cửa đền mở về hướng đông,phía trên toà chính điện có ghi bốn chữ “Anh Sơn Linh Từ”.Thật đúng là ngôi đền thiêng trên núi cao.

Xưa có câu đối ghi rằng:

“Anh linh thiên cổ tại

Hiển hách tứ thời tân”

Dịch là:

Anh linh muôn thủa còn nguyên

Hiển hách bốn mùa đổi mới.

Đền Ba Đai là nơi thờ Đức Thánh Mẫu.Từ xưa người ta đã quan niệm rằng:vạn vật trong vũ trụ này đều có Mẹ. Đó là lẽ dĩ nhiên của trời đất.Tôn vinh Mẫu chính là một đạo lý của người Việt Nam ta.

Con người trong cuộc sống hàng ngày lao động phải chịu đựng bao gian lao,khó nhọc có khi cả đắng cay,khổ cực. Tìm đến Mẫu là để cầu xin, tăng thêm sức mạnh tinh thần,vững niềm tin để vươn lên một cuộc sống tốt đẹp hơn,hoặc ngay cả khi đã được ấm no,sung sướng,con người cũng tìm đến Mẹ để bày tỏ tấm lòng thành kính biết ơn.

Khi chúng tôi lên đến đền Ba đai thì ở đây đang có một lễ trình đồng. Chúng tôi xin giới thiệu cùng các bạn

Lễ trình đồng

Đệ tử của Tứ Phủ sau khi đã được tôn lô nhang mà căn mạng vẫn còn quá nặng thì phải ra đàn Tứ Phủ sơn trang để chính thức trở thành ghế đệm cho các Ngài( 38 vị = 38 giá đồng hầu các vị Thánh được tôn thờ trong Tứ Phủ) thì mới hết bị Ngài hành. Đệ tử trong Tứ Phủ quan niệm rằng: sở dĩ gặp những điều không may trong cuộc sống thường nhật là tại các Ngài đã chấm đồng bắt lính mà không chịu ra hầu các Ngài nên bị hành, chỉ cần ra đàn xong là khỏi.. 

Lễ trình đồng này có mục đích trình diện con đồng với chư vị Mẫu, Mẹ, Vua, Cha, với các ông Hoàng bà Chúa. Mở đàn để ra trình diện với 4 phủ và sau lễ ấy mới được chính thức làm ghế đệm để các Ngài về phán bảo và làm việc quan. Lễ trình đồng hiện nay phải chịu nhiều tốn kém do người ta tự đua nhau: “Ghen vợ ghen chồng không bằng ghen đồng ghen bóng” 

Nguời nghèo thì đàn mỏng lễ sơ, người giàu thì tổ chức trình đồng có đàn lễ lên tới con số 20 - 30 triệu đồng VN. Vào những năm 60 một đàn lễ trình đồng to nhất cũng chỉ tốn 50 ngàn đồng... Thông thường tín đồ chỉ đưa tiền cho nhà đền (Thủ đền), nhà đền lo sắm lễ tất cả. Cuộc lễ tổ chức trong 2 hoặc 3 ngày sau. Ngày đầu gọi là lễ mở Đàn hay lễ mở Phủ, ngày thứ 2 có hoặc không, để cách khoảng chứ không có lễ nghi gì quan trọng, và ngày cuối cùng là ngày tiễn Đàn sơn trang nên được gọi là: “Tiền tứ phủ, hậu sơn trang”.Lễ này cần rất nhiều lễ vật như:

 Hoa quả bầy trên khắp các ban thờ, thường dùng nhất là hoa huệ trắng. Đặc biệt ban thờ trước giá hầu thường được cắm hoa hồng. Có khi người ta lấy tiền giấy kết thành hình con bướm mắc vào cành huệ để các Ngài dùng những cành hoa ấy phát lộc. Rất nhiều trái cây đủ loại được bày thành từng mâm. Trong đó có một vài mâm đặc trưng mà buổi hầu đồng nào cũng phải có: Mâm quạt, mâm lược và mâm gương soi để dâng cho giá cô Bơ phủ. Một mâm hoa quả như: ớt, ổi, dứa, chuối, đu đủ..., gừng, chanh... gọi là lộc sơn trang để dâng cô Bé Thượng Ngàn; một mâm kẹo bánh, đồ chơi trẻ con để dâng cho giá Cậu; một mâm trứng, oản thịt luộc để dâng Ngũ hổ năm dinh; kẹo lạc trà tàu thuốc lá mà đầu thuốc có phết một ít thuốc phiện để dâng giá ông Hoàng Bảy. 

• Loại lễ thứ hai là đồ mã. Bắt buộc phải có một đài sơn trang, lớn hay nhỏ tùy theo ý muốn của người ra đàn. Đài sơn trang là một cái động nằm trong khu rừng âm u, trong động có các nàng tiên nữ theo hầu bà chúa Sơn Trang, có người gảy đàn, người múa hát... tất cả đều được làm bằng giấy. Bốn hình nhân thế mạng lớn bằng hình người thật, mặc sắc phục khác nhau: Xanh, đỏ, trắng , vàng tượng trưng cho bốn phủ. Mỗi hình nhân mang theo một điệp sớ. một thuyền giấy( thoi), một hình người có 3 đầu, mình rắn ( Lốt), một ngựa, một voi, và nhiều mũ, vàng thoi.... 

• Loại lễ vật thứ 3 là một mâm sớ, 4 quyển sổ, 4 nghiên son, 4 thỏi mực, 4 bút lông. Mỗi sổ dành cho một phủ.
Trên ban thờ hầu được thiết lập thành 4 phủ. Đó là 4 dãy lụa đỏ, xanh, trắng, vàng trải dài trên bàn phủ xuống tận đất. Mỗi vuông lụa ngang khoảng 7 đến 9 tấc, dài khoảng 2,50m. Những vuông lụa đó phủ kín để che dấu bên trong là 1 cái thau, 1 cái gáo múc nuớc để trên thau, 1 hũ nước dán miệng kín bằng 1 tờ giấy cùng màu với phủ, một mâm gạo, một mâm trứng, thuốc lá, trà tàu, một hộp trầu cau. tất cả đều mới và cùng màu với phủ.
Ngoài cửa đề có bày 1 mâm gạo, trứng, muôi và cháo để cúng chúng sinh.
Khi mọi lễ vật đã được chuẩn bị xong, cuộc lễ bắt đầu. Lễ thường được tiến hành từ 10 giờ sáng. Người ra đàn phải tìm cho mình một Quan thày( Có đức cao trọng vọng và có tiếng trong Tứ Phủ ) để hầu mở phủ. Người ra đàn phải mang những y phục mà mình đã may để trình. Những y phục này chỉ có giá trị khi đã dâng lên và được các Ngài “chứng” bằng cách điểm dấu nhang lên trên đó.
Trong khi bà đồng sửa soạn hầu mở phủ thì cung văn tấu nhạc và thầy cúng đọc sớ và người ra đàn lễ bái trước tất cả các ban thờ, xong trở lại ngồi chầu nơi bệ hầu để khấn vái chờ nghe các Ngài phán bảo.
Quan thầy hầu trước là giá Tam tòa thánh mẫu. Rồi đến giá Quan. Gía này quan trọng nhất vì chỉ có các quan mới có quyền mở phủ còn những giá khác chỉ về chứng đàn mà thôi. Bởi vậy quan thầy hôm ấy băt buộc phải hầu giá các quan, còn các giá Cô, cậu,... gọi là hầu cho vui, muốn hầu hay không là tùy.
Mỗi phủ có một quan đầu đồng và quan ở phủ nào thì mở phủ ấy. Thí dụ:
Quan Bơ về mở phủ thứ 3, sắc trắng. Sau những nghi thức thường lệ “Quan” cầm một bó nhang đốt cháy, tay trái cầm chéo khăn và “chống nạnh”, Quan dậm chân hét một tiếng to, lúc ấy chiêng trống nổi lên dồn dập. Quan cầm bó nhang, xoay xoay trước ban thờ và 4 hướng, tiến đến phía các phủ cũng làm dấu điểm nhang. Đoạn ngồi xuống, nghe thầy cúng hoặc cung văn đọc sớ, đọc xong dâng mâm sớ lên cho quan điểm nhang. Quan kiểm sổ bằng cách chấm bút son vào sổ. Rồi đứng dậy tiến tới phủ của mình, Quan giở khăn choàng phủ ra, hầu dâng xếp khăn lại đặt trở lên bàn thờ. Quan lấy vài miếng trầu cau, một quả trứng, thuốc lá, một nhúm gạo bỏ tất cả vào thau sau khi đã điểm nhang trên các vật ấy. Quan lấy gáo chọc thủng nắp thố nước, múc 4 gáo đổ vào thau. Như vậy, là mở phủ xong, Quan trở lại chỗ hầu, nghe văn, ban lộc và xa giá hồi loan. Các quan ở phủ khác cũng đều làm giống như vậy. Sau khi quan thầy hầu mở xong 4 phủ tức là buổi lễ mở phủ đã xong. Suốt trong buổi hầu đồng người ra trình đồng phải hì hục khấn vái và quấn quít bên cạnh Quan thầy. Sau phần nghi lễ chính thức, nhà đền bày tiệc thiết đãi linh đình. Có thể tiễn đàn ngay ngày hôm sau hoặc để cách một hôm. Lễ tiễn đàn. Bà đồng trong cung hầu chuẩn bị sửa soạn hầu tiễn, ở bên ngoài cung văn và thầy cúng nổi chiêng trống và đọc sớ làm lễ tiễn Thổ công. Người ra đàn đi lễ tạ khắp các ban thờ. Các mâm cỗ mặn được bầy cúng trước các ban thờ. Vẫn có gạo muối, trứng, trầu cau, cháo để cúng chúng sinh ở cửa đền. Trước các đầu voi, ngựa, thuyền đều có để bát nhang. Cúng xong bà đồng bắt đầu hầu tiễn. Buổi hầu tiễn đồng này vẫn do quan thầy làm, cũng giống như buổi hầu mở phủ chứng đàn. Khi về giá các Quan. Quan nào chịu tiễn đàn thì Quan sẽ chứng sớ và ra lệnh cho hầu dâng cắm một thanh gươm và một cây cờ sau lưng. Tay trái Quan cầm một góc khăn và chống nạnh, tay phải cầm một góc khăn và một bó nhang to đốt cháy... Chiêng trống đổ dồn dập, mọi người vội vã bày hết đồ mã ra xếp dọc hai bên của đền hướng về phía đường đi. Quan làm dấu nhang trên tất cả cá đồ mã, khai quang điểm nhãn cho các hình nhân, những bông vạn thọ được xé nát ra trộn vào gạo muối rải tiễn các đồ mã và rải tiễn cả 4 phương. Quan cầm cờ múa quay và miệng hét “ há,há...” quan rải rượu và cắm nhang lên hình nhân và đồ mã, ra lệnh cho mang tất cả đi hóa....Bên ngoài các đồ mã được chuyển đi hóa, ở trong chiêng trống đổ dồn, quan trở lại ngồi trước bệ hầu uống rượu, hút thuốc, nghe văn, phát lộc và thăng. Buổi lễ ra đàn hay trình đồng như vậy là hoàn tất.
Người ra đàn có thể hầu bóng ngay hôm đó. Bắt đầu từ đó họ chính thức trở thành một “Thanh Đồng” .

Trước đây, cụ Nguyễn Đức Cần đã giải cho nhiều người có căn số phải trình đồng. Vì nhiều người do vướng vào nghiệp này mà khuynh gia bại sản.Cụ dạy rằng : Tốt đẹp hay không là do ở mình. Hãy ăn ở làm sao cho phải nhẽ thì mọi việc đều tốt cả…
Chiều tối xe chúng tôi đã về đến nhà. Một chuyến đi kỷ niệm thật vui và tốt đẹp. Xin chào và chúc mọi người khỏe mạnh.

Chèo : Đào lý một cành ( Luyện năm cung )

ĐÀO LÝ MỘT CÀNH

trình bày :  NSƯT Thanh Bình  

( Luyện Năm Cung )

 Đây là điệu hát trong tích trò “ Trương Viên” khi được tiên dậy Thị Phương hát và vở  “ Từ Thức” vừa múa vừa hát. Bài hát có âm điệu của bài hát chầu văn dịu dàng, uyển chuyển, tính chất chữ tình, duyên dáng kín đáo tế nhị. Bài hát có thể dùng cho đơn ca nam, nữ hoặc đồng ca nữ. Dùng để thổ lộ tình cảm, ca ngợi quê hương đất nước. Bài hát gồm Trổ mở đầu, trổ thân bài, trổ nhắc lại 1,2,3

LỜI THƠ

Trổ mở đầu:

Đào lý một cành tơ trúc phím loan

Đêm nguyệt lặn sao tàn

Trổ thân bài:

Nàng rằng nàng ơi hỡi nàng

Đêm đêm nguyệt lặn sao tàn

Canh khuya chợt nhớ khách hồng nhan bên mình

Cây xanh thì lá cũng xanh 

Trổ nhăc lại 1:

Nàng rằng nàng ơi hỡi nàng

Cây xanh thì lá cũng xanh 

Tay đã vin được cành, thì hái lấy hoa 

Cung đàn tì bà ai khéo nẩy xang xế hồ xừ xang

Trổ nhăc lai 2:

Nàng rằng nàng ơi hỡi nàng

Cung đàn tì bà ai khéo nẩy xang xế hồ xừ xang

Long âm ngũ đối hồ xừ xang cống xang hồ

Anh thương cô nàng như lá đài bì

Trổ nhắc lại 3: 

Nàng rằng nàng ơi hỡi nàng

Anh thương cô nàng như lá đài bi

Ngày thì dãi nắng đêm thì dầm sương

Mối tơ vương ruột tằm vấn vít

KHI HÁT SẼ THÀNH

I Đào lý có i một í i i cành / này tơ trúc phím í i i loan / cứ / cứ đêm đêm í i ( xt2 ) nguyệt i / rằng nguyệt lặn bóng ông sao í i i tàn / sao tàn i / ì i i ( LK4 ) 

II Nàng / rằng nàng ơi i / ới / í i i hỡi í i i nàng / cứ / cứ đêm đêm í i ( xt2 ) nguyệt / rằng nguyệt lặn bóng ông sao í i i tàn / này canh ì khuya sực nhớ / đến khách hồng nhan í i bên í i i mình / chốn / chốn cây xanh ì i ì ( xt2 ) thời / như i lá í i / í xanh / í i i xanh là cùng / cùng xanh i / ì i i ( LK4 ) 

III Nàng / rằng nàng ơi i / ới / í i i hỡi í i i nàng / chốn / chốn cây xanh í i ( xt2 ) này thời i / i lá i cùng xanh nay đã í i vin / vin được ỉ cành thời lại i / hái lấy / i hoa cung đàn tì i bà ì i ( xt2 ) ai / khéo i nẩy í i / í xang / í i xế hồ xừ / xừ xang i / ì i i ( LK4 ) 

IV Nàng / rằng nàng ơi i / ới / í i i hỡi í i i nàng / cung / đàn / tì bà ì i ( xt2 ) ai khéo í i nẩy / í hồ sang long long âm nay ngũ ì / i đối hồ xừ / xang i / cống xang i hồ anh thương các cô i nàng ì i (xt2) thời / như ì lá i / í bi / í i bi đà đài / đài bi i / ì i i ( LK4 ) 

V Nàng / rằng nàng ơi i / ới / í i hỡi í i nàng / anh thương / các cô i nàng ì i ( xt2 ) thời như cái / i lá i đài bi ngày í / i thời mà dãi nắng nắng / i đêm / thời đêm / thời dầu i / sương cái / mối tơ vương ì i i ( xt2 ) ruột / con í i tằm cô vấn í i / vấn vít i / i i í i 

Luyện năm cung được trích trong vở chèo  " Súy vân giả dại "  được dựa theo làn điệu  Đào liễu một cành . Đoạn Sau khi thoát khỏi cuộc sống không hạnh phúc tại gia đình Kim Nhan nghe theo Trần Phương một tên sở khanh ong bướm Súy Vân  giả  dại để đê thoát khỏi nhà Kim nhan . Bước ra khỏi cuộc sống trước kia Súy Vân mong chờ một cuộc sống hạnh phúc sẽ đến với nàng . Đoạn trích  " Luyện Năm Cung "  nói lên khao khát nhỏ bé của người phụ nữ muốn được có một gia đình đầm ấm , được chăm sóc chồng , ngồi dệt lụa còn chồng đọc sách 

"  Chàng ơi em về nhà chẳng vui canh cửi tầm tang 

Tay xe chỉ thắm , chàng bình văn chương ...."

Chèo : Luyện Năm Cung 

Trình bày : NSUT Thúy Mùi 

Trình bày : NSUT Xuân Theo

Đường trường tiếng đàn - Làn điệu chèo

Đường trường tiếng đàn - là một làn điệu nằm trong hệ thống các làn điệu đường trường ( trong chèo các nghê nhân thường chia các làn điệu chèo ra thành các hệ thống làn điệu khác nhau và thường là

1. Hệ thống các lối Nói, Vỉa, Ngâm Vịnh,

2. Hệ thống các điệu Sắp,

3. Hệ thống các điệu Hề,

4. Hệ thống các điệu ra trò.

5. Hệ thống các điệu Đường trường,

6. Hệ thống các làn điệu Vãn, Thảm,

7. Hệ thống các làn điệu đối đáp trữ tình.

Cũng có thể phân chia các làn điệu thành những bài hát để cho cùng một loại nhân vật hát hoặc những bài hát có âm điệu giống nhau, hay là những bài hát có tính chất thể hiện giống nhau hoặc là những bài hát có cùng một tên điệu ). Các điệu hát đường trường thường hay phổ các bài thơ dài, kỹ thuật phức tạp, nội dung có tình tiết câu truyện, tính tự sự và trữ tình rõ nét. Các điệu “ Đường trường “ theo tiếng nhà nghề goi là “ những bài bản lớn “ Trong hệ thống “ đường trường “ có rất nhiều bài hát dùng để hát lẻ mà không nằm trong vở chèo nào và “ đường trường tiếng đàn “ là một ví dụ. Đây là một điệu hát năm ngoài tích trò sử dụng dưới hình thức vỡ nước vào trò ( thông thường một gánh hát chèo xưa trước khi đi vào biểu diễn nếu nói như ngày nay là trước giờ mở màn, để thu hút khán giả các gánh hát chèo ngày xưa bao giờ cũng có màn thi nhịp hát vỡ nước những bài hát vỡ nước thường là những bài ca ngơi thần thành hoàng làng, ca ngơi quê hương đất nước ) hoặc sử dụng cho đơn ca nam nữ ca ngơi quê hương tươi đẹp.


Nôi dung của bài hát : là “ một tiếng đàn hay có thể cảm hóa được cá dưới nước, chim trên trời, làm cho lòng người nhẹ nhõm. Tính chất của bài hát là trữ tình, thơ mộng giầu chất thơ vui tươi rộn ràng. Đây là làn điệu thuộc dạng đa đùng ( có nghĩa là có thể dùng cho cả nam ca nữ, dùng trong mọi trường hợp … ) Bài hat có cấu trúc là 3 trổ hát gồm trổ thân bài, trổ nhác lại 2 và trổ nhắc lại ba

Đường trường tiếng đàn

Trình bày : Nghệ sĩ ưu tú Thanh Bình

Lời thơ như sau:
Trổ thân bài:
Đàn ai khéo nẩy tính tình
Một đàn cá lớn tựa ghềnh nó nghe
Lững lờ cá lội so le
Trổ nhắc lại 1:
Lững lờ cá lội so le
Kình ngư cá lớn lại đè cá con
Thị kỳ cá vượt vũ môn
Trổ nhắc lại 2
Thị kỳ cá vượt vũ môn
Chim khôn tha mồi về tổ mớm con trên cành
Não nùng tin tức thăm oanh
KHI HÁT SẼ LÀ
Khéo nẩy i / nẩy tính í tình ì / ì ỉ cung chứ cái / i cung đàn ai (xt2) ai khéo í i i nẩy / nẩy tính i / ỉ tình chứ một vài / đàn cái / con cá lớn nó mấy tựa i / ỉ ghềnh / mà nó nghe chứ / xong bên lững ì / í i lờ í i ì i í (xt2) thời con cá nó / i lội / chứ so le i / ới i lững thời xong / bên lững lờ ( xt2) thời con cá nó / i lội / chứ so / ì i le i / i ì i í / ì i i ( lk4)
Trổ nhắc lại 1


Thời con cá nó / lội / chứ so le i / ới i lững thời xong / bên lững lờ (xt2) thời con cá nó / i lội / chứ so / le chứ kình ngư / cái con cá lớn nó mấy lại i / ỉ đè / mà cá con chứ / xong bên thị ì / í i kỳ ì í i ỉ í (xt2) thời con cá nó / i vượt / chốn vũ môn i / ới i thị ì xong / bên thị kỳ (xt2) thời con cá nó / i vượt / chốn vũ / i ì i môn / i ì i í / ì i i ( lk4)
Trổ nhắc lại 2


Thời con cá nó / vượt / chốn vũ môn i / ơi i thị ì xong / bên thị kỳ (xt2) thời con cá nó / i vượt / chốn vũ môn cả con chim khôn / nó tha ỉ mồi về tổ nó mới mớm con / ở trên ỉ cành chứ / con chim phượng / ì í i hoàng í i ì i i (xt2) này tin ơi / i tức i / hỏi thăm oanh i / ới i phượng con / chim phượng hoàng (xt2) này tin ơi / i tức / hỏi thăm / ì i oanh i / i ì i í / ì i i

MỘT SỐ BẢN " ĐƯỜNG TRƯỜNG TIẾNG ĐÀN "

 Trình bày : Nghệ sĩ ưu tú Kim Duc 

Trình bày : Nghệ sĩ ưu tú Thanh Hải 

Trình bày : Nghệ sĩ ưu tú Xuân Theo 

Bài viết : Bảo Hoàng ( MC BLOG )

chỉnh sửa : mantico BLOG